ကုလသမဂ္ဂလုုံခြုံရေးကောင်စီကို တိုးချဲ့ရန်ဆော်သြလိုက်ခြင်းနှင့်အတူ အမေရိကန်သမ္မတဂျိုးဘိုင်ဒင်က လုံခြုံရေးကောင်စီ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ဆယ်စုနှစ်များစွာ တိုးတက်မှုမရှိသော ဆွေးနွေးမှုများထဲ အရှိန်အဟုန်တစ်ရပ်ကို အားသစ်လောင်းပေးလိုက်သည်။

စက်တင်ဘာ ၂၆ ရက်တွင် ပြီးဆုံးခဲ့သော နှစ်စဉ်ကျင်းပနေကျ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေ ညီလာခံထိပ်သီး၌ အဖွဲ့ဝင် ၁၅ နိုင်ငံပါသော လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ တရားမျှတမှုမရှိဆိုသောကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ ဖွံ့ဖြိုးဆဲကမ္ဘာမှ ရင်းနှီးပြီးသားမိန့်ခွန်းများကို မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်၌ အနိုင်ရခဲ့သည်ဆို သောနိုင်ငံငါးနိုင်ငံဖြစ်သည့် ဗြိတိန်၊ တရုတ်၊ ပြင်သစ်၊ ရုရှားနှင့် အမေရိကန်တို့က လုံခြုံရေးကောင်စီတွင် ဗီတိုအာဏာကို ကိုင်ထားကြသည်။

သို့ရာတွင် ယခုတစ်ကြိမ်တွင် လုံခြုံရေးကောင်စီကို ပြုပြင်ပြောင်လဲမှုများလုပ်ရန် တောင်းဆိုကြသော နိုင်ငံများထဲတွင် ရုရှား၏ဒုက္ခပေးခြင်းခံနေရသော အနောက်နိုင်ငံများ ပါဝင်လာခဲ့သည်။ ရုရှားသည် မကြာသေးမီနှစ်များတွင် ဗီတိုအာဏာကို အများဆုံးသုံးခဲ့သော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ အရေးယူမှုမှန်သမျှကို ပိတ်ဆို့ရန် ရုရှားက ဗီတိုအာဏာကို အသုံးပြုနိုင်သည်။

လုံခြုံရေးကောင်စီအဖွဲ့ဝင်များအနေဖြင့် ရှားပါသောအခြေအနေများ၊ သာမန်ထက်လွန်ကဲသော အခြေအနေများတွင်သာ ဗီတိုကိုအသုံးပြုသင့်သည်ဟု ဘိုင်ဒင်က မိန့်ခွန်းတွင် ထည့်သွင်းပြောကြားခဲ့ပြီး လုံခြုံရေးကောင်စီအဖွဲ့ဝင်အရေအတွက် တိုးချဲ့ရေးကိုလည်း တောင်းဆိုခဲ့သည်။

သူက အာဖရိကနှင့် လက်တင်အမေရိကတို့အတွက် အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်နေရာများကို ထောက်ခံကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပြီး အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ရန် ဂျပန်နှင့် အိန္ဒိယတို့၏ ကြိုးပမ်းမှုများအတွက် ယခင်ကအမေရိကန်၏ ထောက်ခံမှုကို ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

“ယနေ့ကမ္ဘာရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေကို ပိုမိုကောင်းမွန်စွာ တုံ့ပြန်နိုင်အောင် ဒီအဖွဲ့အစည်းကို ပိုပြီးပါဝင်လာစေဖို့ အချိန်တန်နေပါပြီ” ဟု ဘိုင်ဒင်က ပြောကြားခဲ့သည်။

ဘိုင်ဒင်၏ ကြားဝင်မှုက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အလေးအနက်ထားမှုကို မီးမောင်းထိုးပြနေသည်ဟု အကြီးတန်းအမေရိကန်တာဝန်ရှိသူက ပြောကြားခဲ့သည်ဆိုသော်လည်း ယခုကိစ္စမှာ ချက်ချင်းဆောင်ရွက်ရမည့် လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်လာမည်မဟုတ်ဟု ဆိုသည်။

“ဒါဟာ ဖိအားပေးတာကြောင့် လိုက်နာရမယ့်အမိန့် ဒါမှမဟုတ် လက်လွန်ထားတဲ့ ကိစ္စဖြစ်လာဖို့မရှိပါဘူး။ သဘောကတော့ ထင်မြင်ယူဆချက်တွေကို အမြဲတမ်းကြားနေရဖို့နဲ့ မှတ်စုရှင်းလင်းချက်တွေကို အမြဲတမ်း နှိုင်းယှဉ်နေဖို့ပဲဖြစ်ပါတယ်” ဟု အဆိုပါတာဝန်ရှိသူက ပြောကြားခဲ့ပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက လုံခြုံရေးကောင်စီအမြဲတမ်း အဖွဲ့ဝင်သစ်များအတွက် ဗီတိုအာဏာကို ထောက်ခံခြင်းပြုမပြုဆိုသည့်ကိစ္စအား ၎င်းက ပြောကြားခြင်းမရှိပေ။

အမေရိကန်တွင် ဖိအားရှိနေ

အမေရိကန်တာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ပြုလုပ်မည့် နောက်လာမည့် အထွေထွေညီလာခံမတိုင်မီ ခရီးတွင်မှုအချို့ကို သက်သေပြရန်လိုအပ်နေသည်ဟု International Crisis Group ဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂတာဝန်ရှိသူ ရစ်ချက်ဂိုဝမ်က ပြောကြားသည်။

“အဲဒီလိုမှ မလုပ်ရင် ဘိုင်ဒင်ဟာ စိတ်ကူးတွေကို အလေးမထားဘဲ လျှောက်ပြောနေတယ်ဆိုပြီး စွပ်စွဲတာတွေကို ရင်ဆိုင်ရလိမ့်မယ်” ဟု ဂိုဝမ်က ပြောသည်။

“ဆိုတော့ကာ အမေရိကန်ဟာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေအတွက် ရှင်းလင်းတဲ့ပုံစံကို စိတ်ကူးထားတယ်လို့ ကျွန်တော်မထင်ပါဘူး။ ဒါမှမဟုတ် နောက်ဘာလုပ်ရမလဲဆိုတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး အလွန်အသေးစိတ်ကျတဲ့ ပွဲအစီအမံ (Game Plan) မရှိဘူးလို့ ထင်ပါတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။

ရုရှားက ယူကရိန်းကို တိုက်ခိုက်ချိန်တွင် အစည်းအဝေး၌ သံတမန်များက ကြိုရေးထားသော အကြောင်းအရာများကို ဖတ်ပြနေကြသည့် လုံခြုံရေးကောင်စီနှင့်ပတ်သက်၍ မပြေလည်မှုတိုးလာခြင်းကို ဘိုင်ဒင်က တုံ့ပြန်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဂိုဝမ်က ပြောသည်။

“အမေရိကန်ဟာ ရိုးရှင်းတဲ့ရွေးချယ်စရာတစ်ခု ရှိထားတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါကတော့ (ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဆိုတဲ့) အကြောင်းအရာကို လျစ်လျူရှုနိုင်တယ်။ ဗီတိုအာဏာလို သူ့ရဲ့အထူးအခွင့်အရေးတွေကို ကာကွယ်နိုင်တယ်၊ အလွန်အားနည်းနေတဲ့စနစ်ကို ခုခံကာကွယ်ဖို့ ရုရှားဘက်ကနေ အကြွင်းမဲ့ဘက်လိုက်တယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲမှုတွေကို ရင်ဆိုင်ရနိုင်တယ်” ဟု ဂိုဝမ်က ပြောသည်။

“ဒီလိုမှမဟုတ်လည်း တခြားကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်တွေထက် စောပြီးထွက်သွားနိုင်တယ်။ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ရာမှာ ဦးဆောင်သူအဖြစ် သူ့ကိုယ်သူ နေရာယူထားနိုင်တယ်။ ဘိုင်ဒင်ပြောသလို ဒုတိယလမ်းကြောင်းကိုလိုက်ဖို့ တော်တော်လေးအဆင်ပြေမှာဖြစ်ပါတယ်” ဟု ၎င်းက ဆက်လက်ပြောကြားသည်။

ဘရာဇီး၊ ဂျာမနီ၊ အိန္ဒိယနှင့် ဂျပန်တို့ အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်နေရာများအတွက် ပူးတွဲတောင်းဆိုသည့် ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂသည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုလုပ်ရန် အနီးစပ်ဆုံးဖြစ်ခဲ့သည်။

ဂျပန်အတွက် နေရာကို တရုတ်က ပြတ်ပြတ်သားသား ဆန့်ကျင်ခဲ့သည်။ ဂျပန်သည် အမေရိကန်၏ မဟာမိတ်ဖြစ်၍ တရုတ်၏အရှေ့အာရှပြိုင်ဘက်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ အခြားသုံးနိုင်ငံသည်လည်း အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၏ မကျေနပ်မှုကို အတိုင်းအတာအသီးသီးဖြင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် သမ္မတဟောင်း ဂျော့ဒဗလျူဘုရှ်လက်ထက်တွင် ကုလသမဂ္ဂပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို အနည်းငယ်သာ အရေးကြီးသောကိစ္စအဖြစ် သဘောထားခဲ့သည်။ သမ္မတ ဂျော့ဒဗလျူဘုရှ်သည် အီရတ်ကို ကျူးကျော်ရာတွင် လုံခြုံရေးကောင်စီကို ရှောင်ကွင်း လုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကုလသမဂ္ဂဆိုသည့် ကမ္ဘာ့အဖွဲ့အစည်းနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန်၏ သဘောထားကြီးကြီး ဆွေးနွေးမှုအကြောင်း မေးမြန်းသည့်အခါ ရုရှားက အီရတ်ကျူးကျော်မှုကိစ္စကို အမြဲတမ်း ကိုးကားပြောဆိုခဲ့သည်။

ရုရှား အကွက်ကောင်းမြင်

လုံခြုံရေးကောင်စီတိုးချဲ့ရေးအတွက် အိန္ဒိယနှင့် ဘရာဇီးတို့သည် ခိုင်မာသည့်သင့်တော်သော နိုင်ငံများဖြစ်သည်ဟု စက်တင်ဘာ ၂၄ ရက်တွင် ရုရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဆာဂေးလက်ဗ်ရော့က ပြောကြားခဲ့သည်။

ယူကရိန်းကို ရုရှားကျူးကျော်မှုအား ပြင်းထန်စွာဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသော ဂျာမနီ၊ ဂျပန်တို့နှင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲအင်အားကြီး နှစ်နိုင်ငံဖြစ်သော အိန္ဒိယနှင့် ဘရာဇီးတို့အကြား သွေးကွဲစေရန် ရုရှား၏ကြိုးပမ်းမှုအဖြစ် အနောက်သံတမန်များက ရှုမြင်ထားကြသည်။

ရုရှားသည် မိမိ၏ ဗီတိုအာဏာအား နည်းစေမည့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုကို ခွင့်ပြုမည်ဆိုခြင်းအား သံသယဖြစ်မိကြောင်း Woodrow Wilson International Center for Scholars ရှိ Kennan Institute ၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးဝီလျံပိုမာရန့်က ပြောကြားသည်။

ရုရှားအကျိုးစီးပွားတွေကို ဆန့်ကျင်နေတဲ့ ဘယ်အရာမဆို ဗီတိုသုံးခွင့်နဲ့ပတ်သက်ပြီး “ဒါဟာ(ဗီတို)ဟာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ သူတို့ တိုက်ခိုက်ပြီး ရလာတဲ့အရာ၊ သူတို့ထိုက်ထိုက်တန်တန် ရရှိထားတဲ့အရာလို့ သူတို့  (ရုရှား) က ယုံကြည်ထားပါတယ်” ဟု ပိုမာရန့်က ပြောကြားသည်။

အချုပ်အခြာအာဏာနှင့် အင်အားကြီးနိုင်ငံအဖြစ် ရုရှား၏တည်ရှိမှုကို သမ္မတဗလာဒီမာပူတင်က ၎င်း၏ ထိပ်တန်းအရေးကိစ္စအဖြစ် သတ်မှတ်ထားခြင်းကြောင့် ရုရှားအနေဖြင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုမှန်သမျှကို လိုလားမည်ဟု မထင်ကြောင်း ပိုမာရန့်က ပြောသည်။

ကုလသမဂ္ဂပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများသည် ရိုးသားစွာလုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သည်ဟု အိန္ဒိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဆူဘရာဟန်ရမ်ဂျိုင်ရှန်ကာက ပြောကြားပြီး ကျင့်ထုံးဆိုင်ရာလုပ်နည်းများဖြင့် ပိတ်ဆို့ရန် မလိုအပ်ဟု ဆိုသည်။

“လက်ရှိပုံစံဟာ ပရမ်းပတာနဲ့ ထိရောက်မှုမရှိဘူးဖြစ်နေတယ်ဆိုတာကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အသိအမှတ်ပြုထားကြပါတယ်” ဟု ဂျိုင်ရှန်ကာက ပြောကြားသည်။

“မိမိတို့ရဲ့အနာဂတ်ကို စဉ်းစားချင့်ချိန်တဲ့ ဖိုရမ်မှာ တိုက်တွေနဲ့ ဒေသတွေအားလုံး သဘောထားငြင်းဆန်ခံရတာဟာ တော်တော်လေး မတရားဘူးလို့ မြင်နေကြပါတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။                      

Ref:AFP