ရုရှား၏ ယူကရိန်းနိုင်ငံအတွင်း ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သော “အထူးစစ်ဆင်ရေး”ကို ၂၀၂၂ ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ ရက်တွင် စတင်ဆင်နွှဲခဲ့ရာ ယခုအခါ ၂၅ ရက်ကျော်ကာ တစ် လတာ ပြည့်လုပြီဖြစ်သည်။ ဤရက်အစိတ်တာအတွင်း ပေါ်ထွက်လာသောဖြစ်ရပ်များ စွာအနက် ရင်းမြစ်ပေါင်းစုံ မဖော်ပြထားသော “နှစ်ဘက်သတင်း” အချို့ကို ကောက်နုတ် တင်ပြအပ်ပါသည်။

■မေရီယူပိုးလ်

မေရီယူပိုးလ်ဒေသခံများကို ရုရှားနိုင်ငံ အတွင်း ဝေးလံခေါင်ဖျားသော မြို့ကြီးများသို့ သွားရောက်နေထိုင်ရန် “ပြန်လည်ညွှန်ကြား”ခဲ့ကြောင်း မေရီယူပိုးလ်မြို့တော် ကောင်စီက သတင်းပေးခဲ့သည်။ “ထောင်ပေါင်းများစွာသော မေရီယူပိုးလ် ဒေသခံတွေဟာ ရုရှားကို နှင်ထုတ်ခံခဲ့ကြရပါတယ်။ သီးသန့်ခွဲထုတ် ထားတဲ့ စခန်းတွေမှာ ပြည်သူတွေရဲ့ တယ်လီဖုန်းနဲ့ အထောက်အထားတွေကို သိမ်းပိုက် သူတွေက စစ်ဆေးခဲ့ကြတယ်” ။ မေရီယူပိုးလ် ဒေသခံများကို သူတို့ဆန္ဒမပါဘဲ အတင်းအကျပ် ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ဖြစ်ပြီး ရုရှားနိုင်ငံအတွင်းရှိ မြို့ကြီးအချို့သို့ ရထားဖြင့် ပို့ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ယူကရိန်းလူ့အခွင့်အရေးအရာရှိများက ပြောဆိုခဲ့သည်။

ဥရောပတိုက်၏ အကြီးဆုံးသတ္တုစက်ရုံများ၌ အပါအဝင်ဖြစ်သော အဇော့ဗ်စတယ် သံမဏိစက်ရုံစုကို ရုရှားတို့ကဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့ကြောင်း ယူကရိန်းပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး၏ အ ကြံပေး ဗာဒမ်ဒန်နီစန်ကိုက ပြောခဲ့သည်။

မာရီယူပိုးလ် မြို့တော်ကောင်စီ၏ ပြောကြားချက်အရ ကလေးများအပါအဝင် အ ရပ်သူအရပ်သား ၄၀၀ ခိုလှုံလျက်ရှိသော အနုပညာသင်တန်းကျောင်းကို ရုရှားတို့ ဗုံးကြဲ ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

■တိုက်ခိုက်ခံမြို့ကြီးများနှင့် ရေကြောင်းပိတ်ဆို့မှု

ယူကရိန်းတောင်ပိုင်း ဇာပိုရီဇဟီယာမြို့ကြီး၌ ၃၈ နာရီကြာ ကာဖျူးအမိန့်ကို ယူ ကရိန်းစစ်တပ်က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ မတ်လ ၁၉ ရက်၊ စနေနေ့၊ ဒေသစံတော်ချိန် နံနက် ၄ နာရီမှ တနင်္လာနေ့အထိ ပြည်သူများအားလုံး မိမိနေအိမ်တွင်သာ နေထိုင်ကြရန်ဖြစ် သည်။ ဤမြို့သည် ရုရှားတပ်များ ၀ိုင်းပတ်ပိတ်ဆို့သဖြင့် လူ ၃၅,၀၀၀ ကျော် ထွက်ပြေး ခဲ့သော မာရီယူပိုးလ်သို့ သွားရာလမ်းကြောင်း၌ အချက်အချာကျသောမြို့ကြီး ဖြစ်သည်။

ဒုံးပျံကာကွယ်ရေးစနစ်များ၏ ထောက်လှမ်းမှုကို ကျော်ဖြတ်နိုင်သော အလွန်လျင် မြန်သည့် ဟိုက်ပါဆောနစ်လက်နက်များဖြင့် ယူကရိန်းအနောက်ပိုင်းရှိ မြေအောက် စစ်အခြေစိုက်စခန်းတစ်ခုကို ဖျက်ဆီးရာတွင် အသုံးပြုခဲ့ကြောင်း ရုရှားက ပြောကြားသည်။ မတ်လ ၁၉ ရက်က ဒုံးကျည်များ၊ လေကြောင်း တိုက်ပွဲသုံး လက်နက်ခဲယမ်းများထားရှိရာ အိုင်ဗန်နို-ဖာရန်ကစ်ဒေသရှိ အဆိုပါစခန်းကို ပစ်ခတ်ခဲ့ကြောင်း ရုရှားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ပြောကြားချက်ကို Interfax သ တင်းအေဂျင်စီက ကိုးကားဖော်ပြခဲ့သည်။ ယူကရိန်းစစ်တပ်၏ ရေဒီယိုအဆက်အသွယ် များ၊ ဆိပ်ကမ်းမြို့ကြီးဖြစ်သော အိုဒက်ဆာအနီးရှိ ရန်သူဘက်သို့ ကင်းထောက်သော စင်တာများကို ကမ်းရိုးတန်း ဒုံးကျည်တိုက်ခိုက်ရေးစနစ်ကိုသုံးကာ ဖျက်ဆီးနိုင်ခဲ့ ကြောင်း ရုရှားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြောဆိုခဲ့သည်။

ပင်လယ်နက်နှင့် ကက်စပီယန်ပင်လယ်အတွင်းရှိ စစ်သင်္ဘောများမှ ခရုဇ်ဒုံးကျည် များဖြင့်လည်းကောင်း၊ ခရိုင်းမီးယားဝေဟင်၌ ဟိုက်ပါဆောနစ်ဒုံးကျည်များနှင့်လည်း ကောင်း ယူကရိန်းကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း ရုရှားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန် သည်။

■ ထိခိုက်သေကြေမှုများနှင့် အိုးအိမ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးမှုများ

ရုရှားတပ်ဖွဲ့များ၏ ပစ်ခတ်မှုကြောင့် မြို့တော်ကိယက်ဗ်၌ ကလေးလေးဦးအပါ အဝင် ၂၂၈ ဦး သေဆုံးခဲ့ကြောင်း မြို့တော်အာဏာပိုင်များက ပြောကြားသည်။ စစ်ပွဲစ တင်ချိန်မှ ယခုအထိ ရုရှား ၁၄,၄၀၀ ဦး သေ ဆုံးခဲ့ပြီးဖြစ်ကြောင်း ယူကရိန်း နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

မတ်လ ၁၈ ရက်၌ ယူကရိန်းနိုင်ငံတောင်ပိုင်း၊ မိုင်ကိုလိုင်မြို့ရှိ ရေတပ်ဝန်ထမ်းများ စစ်တန်းလျားကို ရုရှားကပစ်ခတ်ခဲ့၍ ရေတပ်သား ၄၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ကြောင်း နယူး ယောက်တိုင်းမ်သတင်းစာက ဖော်ပြခဲ့၏။ ဤသတင်းသာ အတည်ဖြစ်ခဲ့ပါက စစ်ပွဲအ တွင်း ယူကရိန်းတပ်ဖွဲ့ဝင်များကို ထိခိုက်စေသော အပြင်းထန်ဆုံးတိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်သွား လိမ့်မည်။

မတ်လ ၁၉ ရက်၊ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့် ရေးရုံး၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ ယူကရိန်း အရပ်သား ၉၀၂ ဦး သေဆုံး၍ ၁,၄၅၉ ဦး ဒဏ်ရာရခဲ့ကြောင်း သိရှိရသည်။ ထိုအတော အတွင်း ယူကရိန်းပါလီမန်က ယူကရိန်းကလေးသူငယ် စုစုပေါင်း ၁၁၅ ဦး သေဆုံး၍ ၁၄၀ ဒဏ်ရာရခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ မြို့တော်ကိယက်ဗ်ရှိ လူနေတိုက်ခန်းတစ်ခု ၏ ပြင်ပတွင် အမြောက်ဆန်ကျရောက်ပေါက် ကွဲခဲ့သဖြင့် လူငါးဦး ဒဏ်ရာရသွားကြောင်း မြို့တော်ဝန်က ပြောကြားခဲ့သည်။

ရုရှားတို့ သိမ်းပိုက်ထားသောနယ်မြေမှ ပြည်သူများ ထွက်ခွာသွားနိုင်စေရေး အတွက် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ကယ်တင်ရေးစင်္ကြံများကို စုစုပေါင်း ၁၀ ခု အထိ ဖွင့်လှစ်သွားရန် သဘောတူညီချက်ရရှိပြီးဖြစ်ကြောင်း ယူကရိန်း ဒုတိယဝန်ကြီး ချုပ် အိုင်ရိုင်နာ ဗီရတ်ချွတ်က ပြောခဲ့သည်။ ယခင်သီတင်းပတ်အတွင်းက ကယ်တင်ရေးစင်္ကြံ ကိုးခုဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး၊ ယခု နောက်ထပ်အသစ်တစ်ခုကို မာရီယူပိုးလ်ရှိ ပိတ်မိနေကြသော ပြည်သူများအတွက် ရည်ရွယ်ဖွင့်လှစ်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ဗီရတ်ချွတ်က ရိုက်တာသတင်းဌာနသို့ ပြောခဲ့သည်။ ယခင်ရက်များကပင် အာဏာပိုင်တို့သည် အရပ်သားများကို ကယ်ထုတ်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသော်လည်း နှစ်ဘက်အကြား ပြုလုပ်လိုသော ယာယီအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်များမှာ ပျက်ပြယ်ခဲ့ရသည်။

■ ဇယ်လင်စကီးနှင့် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များ၏ အသံ

စစ်ပြုခံနေရသော ယူကရိန်းကို ကူညီသောအားဖြင့် “လှပသော ဆွစ်ဇာလန်မြို့ ငယ်များ”၌ တစ်ဆောင်တစ်ယောင်နေထိုင်ကြသော ရုရှားအစိုးရ နှင့် ဆက်စပ်ပတ်သက်မှုရှိသည့် သူဌေးကြီးများကို ဆွစ်ဇာလန်က အရေးယူဆောင်ရွက်ပေးရန် ယူကရိန်းသမ္မတ ဗိုလိုဒီမာဇယ်လင်စကီးက တိုက်တွန်းခဲ့ သည်။ “ဒီစစ်ပွဲကြီးကို လိုသလို ကြိုးဆွဲနေသူတွေ ပိုင်ဆိုင်တဲ့ငွေကြေးတွေ ခင်ဗျားတို့ဘဏ်ထဲမှာ ရှိပါတယ်။ ဒါက အတော့်ကို မခံချိမခံသာ ဖြစ်စရာပါ”ဟု ဘန်းတွင်ပြုလုပ်ခဲ့သော စစ်ဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲ၌ မိန့်ခွန်းပြောရာတွင် ထည့်သွင်းပြောကြားခဲ့သည်။

ယူကရိန်းသမ္မတ ဇယ်လင်စကီးက “အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝ၍ မျှတသော”ငြိမ်းချမ်းရေးစ ကားဝိုင်းကို အလျင်အမြန်စတင်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ ရုရှား၏ဆုံးရှုံးမှုသည် နောက် မျိုးဆက်များတိုင် နလန်မထူနိုင်ဖြစ်သွားနိုင် ဖြစ်သွားစေကြောင်း ယူကရိန်းသမ္မတက မော်စကိုကို ရည်ညွှန်းခဲ့သည်။ “ကျွန်တော်တို့ ယူကရိန်းရဲ့ လုံခြုံရေးအတွက် အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝပြီး မျှတတဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ဆွေးနွေး ညှိနှိုင်းမှုတွေကို အချိန်မဆိုင်း စတင်နိုင်မှသာ ရုရှားအနေနဲ့ သူ့ရဲ့ကိုယ်ပိုင်အမှားတွေကို လျော့ပါးသွားအောင် အာပတ်ဖြေလို့ရမှာပါ”ဟု ပြောခဲ့သည်။

ယူကရိန်းသမ္မတ ဇယ်လင်စကီးက ယူကရိန်းနိုင်ငံကို ရုရှားတို့၏ ကျူးကျော်သိမ်း ပိုက်မှုမှ အကာအကွယ်ပြုပေးရန် နှင့် ရုရှားတို့တိုက်ခိုက်မှု၏ “နောက်ဆုံးအဖြေ”မှာ နာဇီဂျာမနီတို့ ဂျူးများကို မျိုးဖြုတ်သတ်ဖြတ်ခြင်း နှင့် အလားသဏ္ဌာန်တူကြောင်း နှိုင်းယှဉ်လျက် ကောက်ချက်ဆွဲခဲ့၏။

ဒီမိုကရေစီနှင့် လူ့အခွင့်အရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေသည်ဟုဆိုသော သမ္မတ ဇယ် လင်စကီးသည် သူ့နိုင်ငံအတွင်း တရားဝင် တည်ထောင်ခွင့်ရရှိထားပြီးဖြစ်သော နိုင်ငံ ရေးပါတီ ၁၁ ပါတီကို ရုရှားနှင့် အဆက်အသွယ်ရှိကြောင်း စွပ်စွဲလျက် ပါတီလှုပ်ရှားခွင့် များကို ယာယီပိတ်ပင်လိုက်သည်။

ပိုလန်သည် ဥရောပသမဂ္ဂအား ရုရှားအပေါ် ကုန်သွယ်ရေးပိတ်ဆို့မှု အပြည့်အဝပြု လုပ်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် မက်တီယပ်စ်မိုရာဝစ်ကီက “ရုရှားအပေါ် လက် ရှိပြုလုပ်ထားတဲ့ တားဆီးမှုဆန်ရှင်တွေထဲမှာ ကုန်သွယ်ရေးပိတ်ဆို့မှုကိုပါ ထပ်ဖြည့်ဖို့ ပိုလန်က တောင်းဆိုနေတာပါ။ ပင်လယ်ဆိပ်ကမ်းတွေရော၊ ကုန်းကြောင်း ကုန်သွယ်ရေးတွေပါ ဖြစ်နိုင်သမျှ မြန်မြန်ပိတ်ဖို့”ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် ဘောရစ်ဂျွန်ဆင်သည် ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတို့၏ ရုရှားအပေါ် ဆန့်ကျင်တိုက်ပွဲဝင်ခြင်းကို ဥရောပသမမဂ္ဂ(EU)မှ ထွက်ခွာရန် ဗြိတိသျှတို့၏ ဆန္ဒပြုမဲ ပေးခြင်း (Brixit) နှင့် သာဓကပြု ပြောကြားခဲ့သည့်အတွက် ဝေဖန်မှုများစွာ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရ ၏။ ဘလက်ပူးလ်တွင် ကျင်းပခဲ့သော ကွန်ဆာဗေးတစ်ပါတီ၏ နွေဦးကွန်ဖရင့်၌ “ဒီ တိုင်းပြည်က လူတွေရဲ့ ပင်ကိုယ်ဆုံးဖြတ်ချက် လိုပဲ ယူကရိန်းပြည်သူပြည်သားတွေဟာ လွတ်လပ်မှုကို ရွေးချယ်သွားကြပါလိမ့်မယ်” ဟု Brixit မဲဆန္ဒပြုမှုကို အမွှမ်းတင်လျက် “ထင်ရှားသော လက်ငင်းဥပမာအဖြစ်”မိန့် ခွန်းခြွေခဲ့သည်။ ဤဥပမာကို တိုရီပါတီမှ ပြိုင် ဘက်ဖြစ်သူ လော့ဒ်ဘာဝဲလ်က ယူကရိန်း သည် EU သို့ဝင်ရန် အခွင့်အလမ်း ရှာဖွေနေ ပုံကို ထောက်ပြလျက် ဝန်ကြီးချုပ်၏စကားကို ရှုတ်ချခဲ့သည်။

စိန့်ပီတာစကွဲယား၌ လူထောင်ချီစုဝေးနေကျ တနင်္ဂနွေနေ့ ဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲ၌ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဖရန်စစ်က ယူကရိန်းတွင် ဖြစ်ပျက်နေသည်များမှာ “လူသားမဆန် သော၊ ဘာသာရေးအပေါ် မလေးမခန့်ပြုသော”ဆောင်ရွက်ချက်များဖြစ်ပြီး၊ ခေါင်း ဆောင်များကို “ဤမနှစ်မြို့ဖွယ်ရာစစ်ပွဲ”အား ရပ်တန့်ပေးရန် မေတ္တာရပ်ခံခဲ့သည်။

တူရကီနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မက်ဗ်လုကာဗက်ဆိုဂူက အနောက်အုပ်စုဝင် နိုင်ငံများ၏ သံသယနှင့်ကွဲပြားလျက် ရုရှားနှင့် ယူကရိန်းအကြား ငြိမ်းချမ်းရေး ချဉ်းကပ်မှုဖြစ်စဉ်မှာ “နီးစပ်”လာကြောင်း အလေးအနက်ပြော ကြားခဲ့သည်။

■လျော့သွားသောလူဦးရေ၊ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် ပြည်ပပို့ကုန်

ယူကရိန်းနိုင်ငံတွင် စစ်မဖြစ်မီက ရှိခဲ့သောလူဦးရေ၏ လေးပုံတစ်ပုံဖြစ်သော လူ ၁၀ သန်းခန့်မှာ ယခုအခါ ရုရှား၏ “အကြီးအကျယ် ဖျက်ဆီးသော”စစ်ပွဲကြောင့် အိုးအိမ် များကို စွန့်ခွာထွက်ပြေးနေကြရကြောင်း ကုလသမဂ္ဂဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံးက ပြောကြားသည်။

■ကုလသမဂ္ဂ၊ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဉ် (World Food Programme - WFP) ၏ ထုတ်ပြန်ချက် အရ ရုရှားတပ်များ

အဝိုင်းခံထားရသော ယူကရိန်းမြို့ကြီးများ၌ ပိတ်မိနေကြသည့် ပြည်သူများအတွက် ထောက်ပ့ံကူညီရေးအစီအစဉ်များ တားဆီးခံနေရကြောင်း၊ ယူကရိန်း၏ စားနပ်ရိက္ခာ ဖြည့် တင်းပေးနိုင်မှုမှာ စိုးရိမ်ရေမှတ်သို့ ရောက်ရှိနေကြောင်း၊ လက်လီကုန်စုံဆိုင်များနှင့် ဂိုဒေါင်များ၌ အားလုံး”ခါလီ” ဖြစ်သွားကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။

ရုရှား၏ ကျူးကျော်မှုကြောင့် ယူကရိန်းသည် ယခုနှစ် စိုက်ပျိုးရာသီအတွင်း လုပ် ကွက်များ ပျက်ပြားခဲ့သဖြင့် ပြည်ပသို့တင်ပို့ ရန် ထုတ်လုပ်နိုင်ခြင်းမရှိကြောင်း သမ္မတ၏ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် အိုလာ့အူစ်တန်ကိုက ပြောခဲ့ သည်။

“ယူကရိန်းအတွက် ကောက်ပဲသီးနှံနဲ့ စားနပ်ရိက္ခာက တစ်နှစ်စာ ကောင်းကောင်း ဖူလုံပါတယ်။ ဒါပေမယ့် စစ်ပွဲဆက်ဖြစ်ရင်တော့ ... (ယူကရိန်း) ဟာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေဆီ ကောက်ပဲသီးနှံ တင်ပို့နိုင်မှာ မဟုတ်တော့တဲ့အတွက် ပြဿနာတွေ တသီကြီး တက်ပါလိမ့်မယ်ရ”ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ယူကရိန်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဂျုံတင်ပို့မှု ပဥ္စမအများဆုံး တိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။