အီသီယိုပီးယားနိုင်ငံတွင် အဆုံးသတ်ဖွယ်လက္ခဏာမရှိသောရက်စက်သည့် ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ မဖြစ်ပွားမီအချိန်က ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို လုပ်ဆောင်မည်ဟု ကတိကဝတ်နှင့်အတူ ဝန်ကြီးချုပ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သော အဘီအာမက်သည် ငြိမ်းချမ်းရေး နိုဘယ်ဆုကို ရရှိခဲ့သူဖြစ်သည်။

လက်ရှိအချိန်တွင်မူ အီသီယိုပီးယားနိုင်ငံတွင် ဇွန် ၂၁ ရက်၌ ပြုလုပ်မည့်အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲကို မဲပေးနိုင်ရန် ပြင်ဆင်နေချိန်၌အဘီ၏ မျှော်လင့်ချက်မှာနောက်ထပ် ဝန်ကြီးချုပ်သက်တမ်း ဆက်လက်တာဝန်ထမ်းဆောင်နိုင်ရန် လုံလောက်မည့်ပြည်သူလူထု ထောက်ခံချက်များရရှိနိုင်ရန် ဖြစ်သည်။

မိမိကိုယ်ကိုယ်ယုံကြည်ချက် လျော့နည်းနေသည့်တိုင် အဘီသည် အချို့နေရာများတွင် အခြေခံမဲပေးမှုပြင်ဆင်ချက်များအား ပိတ်ဆို့နေသည်ကို ကြည့်ခြင်းဖြင့်သူသည် အလျှော့ပေးဖွယ်မရှိသည့် သဘောကိုမြင်တွေ့နိုင်ပေသည်။

၎င်း၏ Prosperity ပါတီ၏ အမှတ်တံဆိပ် မီးသီးပုံပါဝင်သည့် ပိုစတာကြီးကို အဒစ်အဘာဘာမြို့တော်၏လမ်းများတွင် အထင်အရှားမြင်တွေ့နိုင်ပြီး အာဖရိက၏ ဒုတိယလူဦးရေအထူထပ်ဆုံး အီသီယိုပီးယားအတွက် ၎င်း၏စိတ်ကူးစိတ်သန်းမှာ လမ်းကြောင်းပေါ်တွင် ဆက်လက်တည်ရှိနေကြောင်း ခုခံကာကွယ်ပြောကြားခဲ့သည်။

ဧပြီလက ပြောကြားခဲ့သည့်မိန့်ခွန်း၌ အီသီယိုပီးယားသည် အကျပ်အတည်းများနှင့် စိတ်ဝမ်းကွဲနေချိန်တွင်အမှန်တကယ် ကြုံတွေ့နေသည့်ပြဿနာသည်သဘောထား အမြင်များမှ တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ၎င်းအားထောက်ခံသူများကို ပြောကြားခဲ့သည်။

သူသည် နိုင်ငံ၏အတွေ့အကြုံကိုကျေးလက်မှ ကလေးတစ်ယောက် ပထမဆုံးအကြိမ် ကားစီးဖူးချိန်၌ လမ်းပျောက်နေပုံနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပြောကြားခဲ့သည်။

“ကားက အရှေ့ကိုတည့်တည့်သွားနေချိန်မှာ အဆောက်အဦးတွေနဲ့ သစ်ပင်တွေက အနောက်ဘက်မှာကျန်နေခဲ့တဲ့အခါ ကျွန်တော်တို့တွေ ဇဝေဇဝါဖြစ်နေသလိုခံစားရမှာပါ” ဟု ၎င်းကပြောကြားခဲ့သည်။

“တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ မော်တော်ကားရဲ့အစား သစ်ပင်တွေက ရွေ့လျားနေတယ်ဆိုပြီး ကျွန်တော်တို့တွေ စိတ်ရှုပ်ထွေးလာမှာပါ။ ခင်ဗျားတို့ ယုံချင်ယုံ မယုံချင်နေ အီသီယိုပီးယားနဲ့ အီသီယိုပီးယားနိုင်ငံသူ နိုင်ငံသားတွေဟာ တစ်ဖန်ပြန်လည်ပွင့်လန်းလာကြဦးမှာပါ” ထပ်မံပြောကြားခဲ့သည်။

တစ်ရှိန်ထိုး မြင့်တက်ခြင်း

အဘီသည် တစ်ချိန်က ကျေးလက်နေ လူငယ်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့သည်။နိုင်ငံအနောက်ပိုင်း ဘီရှားရှားမြို့တွင်မွတ်စလင်ဖခင်နှင့် ခရစ်ယာန်မိခင်တို့မှ မွေးဖွားလာသောအဘီသည် လျှပ်စစ်မီးနှင့် ရေမရှိသောနေအိမ်၌ ကြမ်းပြင်ပေါ်တွင် အိပ်စက်ခဲ့ရသည်။

နည်းပညာ၏ ဆွဲဆောင်မှုအရ သူဆယ်ကျော်သက်အရွယ်တွင် စစ်တပ်ထဲဝင်ရောက်၍ ရေဒီယိုအော်ပရေတာအဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။

၂၀၁၉ ခုနှစ် နိုဘယ်ဆုမိန့်ခွန်းတွင် သူသည် ၁၉၉၈-၂၀၀၀ ခုနှစ်အတွင်း အီရစ်ထရီးယားနှင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သောနယ် စပ်စစ်ပွဲအကြောင်းကို ပြန်ပြောင်းပြောပြခဲ့သည်။အီရစ်ထရီးယား၏ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ၎င်း၏တပ်ဖွဲ့တစ်ခုလုံးသေဆုံးခဲ့ပြီး ထိုအချိန်က သူသည်ဧရိယာတိုင်ကောင်းမွန်စွာမိနေသည့် လူတစ်ကိုယ်စာကတုတ်ကျင်းအတွင်း၌ ကျန်ရှိနေသောကြောင့် သူတစ်ဦးတည်းသာ အသက်ရှင်လွတ်မြောက်ခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

သူသည် သတင်းအချက်အလက်ကွန်ရက် လုံခြုံရေးအေဂျင်စီတွင် အီသီယိုပီးယား၏ ဆိုက်ဘာလျှို့ဝှက် ထောက်လှမ်းမှုတပ်ဖွဲ့၏ အကြီးအကဲအဖြစ် အစိုးရအဖွဲ့ထဲ မဝင်ရောက်မီ ဒုတိယဗိုလ်မှူးကြီးအဖြစ် ရာထူးတိုးခဲ့သည်။ထို့နောက် သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဝန်ကြီးနှင့် လွှတ်တော်အမတ်တစ်ဦးအဖြစ် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။

အခွင့်ကောင်းကို ဖမ်းဆုတ်ခြင်း

အဘီကို ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် မြှင့်တင်ပေးခဲ့သည့်အခြေအနေများကို ၂၀၁၅ ခုနှစ် နှစ်ကုန်ပိုင်းက အခြေအနေများကို ပြန်လည်ကြည့်ရှုသုံးသပ်ပါက တွေ့မြင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

အီသီယိုပီးယားအစိုးရသည် အဒစ်အဘာဘာ မြို့တော်၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်နိမိတ်ကို အိုရိုမီယာဒေသဝန်းကျင်အထိ ချဲ့ထွင်ရန်စီစဉ်ခဲ့ပြီး ယင်းသည်နယ်မြေလုသည့် သဘောအဖြစ် ရှုမြင်ခံခဲ့ရပြီး အီသီယိုပီးယား၏ အကြီးဆုံးလူမျိုးစုဖြစ်သည့် အိုရိုမိုလူမျိုးစုနှင့် ဒုတိယအကြီးဆုံး လူမျိုးစုဖြစ်သည့် အမ်ဟာရာ လူမျိုးစုများဦးဆောင်သည့် ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

ယင်းအချိန်က အာဏာရညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ဖြစ်သည့် အီသီယိုပီးယား ပြည်သူ့တော်လှန်ရေး ဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး (EPRDF) သည် ဆန္ဒပြမှုသူအများအပြားကို ဖမ်းဆီးပြီး နိုင်ငံ့အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာခဲ့ကာ ဖိနှိပ်သည့်နည်းဖြင့် အခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း ယင်းနည်းမှာ အောင်မြင်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။

ယင်းအချိန်က ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်ခဲ့သည် ဟိုင်လီမာရီယမ် ဒီဆလန်းသည် ရာထူးမှ နုတ်ထွက်သွားခဲ့ပြီး ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ဝင်ပါတီများသည် အဘီကို ပထမဆုံး အိုရိုမိုလူမျိုးဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင်  ရွေးချယ်ခဲ့ကြသည်။

ထို့နောက် အဘီသည် ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခံခဲ့ရသည့် အစိုးရအတိုက်အခံများကို ပြန်လွှတ်ပေးပြီး အာဏာပိုင်များ၏ ဖိနှိပ်မှုများကို တောင်းပန်ခဲ့ကာ ပြည်ပြေးအဖွဲ့များကိုလည်း ပြန်လည်လက်ခံခဲ့ပြီး ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်မွေးဖွားမှုတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် အီသီယိုပီးယား၏သမိုင်းတွင် ယှဉ်ပြိုင်မှုအပြင်းထန်ဆုံး ရွေးကောက်ပွဲများကို ကျင်းပခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း အဘီသည်၎င်း၏ဇာတိ အိုရိုမီယာဒေသအပါအဝင် လူမျိုးစုအကြမ်းဖက်မှုများကို ဖြေရှင်းရာတွင် အခက်အခဲများစွာ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။

စစ်ပွဲဖြစ်ပွားလာခြင်း   

ယင်းအချိန်အတွင်း မြောက်ပိုင်းတီဂရေးဒေသတွင် တည်ငြိမ်မှုရရှိနေခဲ့သည်။

တီဂရေးဒေသ၏ အာဏာရပါတီဖြစ်သည့် တီဂရေးပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး (TPLF) သည် အဘီ အာဏာမရမီအချိန်က အီသီယိုပီးယား၏ နိုင်ငံရေးကို အခိုင်အမာလွှမ်းမိုးထားပြီး TPLF ခေါင်းဆောင်များကလည်း ဗဟိုအစိုးရအဖွဲ့အား ဦးဆောင်နေသည့် အဘီအနေဖြင့် ၎င်းတို့အား ဘေးချိတ်ရန်ကြိုးပမ်းမှုများကို တင်းမာစွာတုံ့ပြန်ခဲ့သည်။

အဘီသည် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် EPRDF အားဖျက်သိမ်းပြီး Prosperity ပါတီဖွဲ့စည်းခဲ့ချိန်က TPLF သည် အတူတကွပူးပေါင်းရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။

၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကပ်ရောဂါကြောင့် နိုင်ငံတစ်ဝန်း ရွေးကောက်ပွဲများကို ဆိုင်းငံ့ခဲ့သော်လည်း TPLF သည် ဝန်ကြီးချုပ်အား ဖီဆန်ကာ ဒေသတွင်းရွေးကောက်ပွဲကျင်းပခဲ့သဖြင့် ယင်းရွေးကောက်ပွဲသည် တရားမဝင်ကြောင်း အဘီကကြေညာခဲ့သည်။

နှစ်လအကြာတွင် TPLF သည် ဖက်ဒရယ် စစ်စခန်းများအားတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်ဟု အဘီကစွပ်စွဲခဲ့ပြီး စစ်သားများကို တီဂရေးဒေသသို့စေလွှတ်ခဲ့ကာ TPLF နှင့် ခုနစ်လကြာ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ယင်းစစ်ပွဲအတွင်း လူအစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုများနှင့် အနိုင်ကျင့်စော်ကားမှု အထောက်အထားများရှိခဲ့ကာ ယင်းဒေသတွင် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းအပေါ် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များက သတိပေးခဲ့ကြသည်။

လမ်းဆုံ

ယင်းအခြေအနေအရပ်ရပ်ကြောင့် အဘီသည် လမ်းဆုံလမ်းခွတစ်နေရာတွင် လမ်းပျောက်နေသည့် ကလေးငယ်တစ်ဦးကဲ့သို့ဖြစ်နေသည်ဟု သုံးသပ်မှုများလည်းထွက်ပေါ်နေသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေ အဘီအားထောက်ခံသူများ၊ ယုံကြည်သူများလည်း ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။တီဂရေးစစ်ပွဲအစောပိုင်းအချိန်များ၌ အဘီ၏ပဋိပက္ခကို ဖြေရှင်းသည့် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကြောင့် ဒုတိယမြောက်ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆုပင် ရထိုက်သည်ဟု အစိုးရအရာရှိအချို့က ပြောကြားခဲ့ကြသည်။