မူဆယ် ၁၀၅ မိုင် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးတွင် တရုတ်နိုင်ငံမှ တင်သွင်းသော ကုန်စည်များ သွင်းကုန်လိုင်စင် လျှောက်ထားမှု ကြန့်ကြာခြင်း ပြောင်းလဲနေသောမူဝါဒကြောင့် တရုတ်ဘဏ်နှင့် မြန်မာဘဏ်တို့ ချိတ်ဆက်ရခြင်းတို့ကြောင့် ဂျူတီဆောင်ရမှုအပိုင်းတွင် ခက်ခဲနေပြီး ကုန်သည်များ အလုံးစုံအခက် အခဲဖြစ်ပေါ်နေကြောင်း ကုန်သည်ပွဲစားများထံကသိရသည်။
“ဂျူတီဆောင်ဖို့ ၊ လိုင်စင်လျောက်ရတယ်။ ရက်က အရမ်းကြာလိုင်စင် ကျလာတော့လည်း ဆောင်ဖို့ အဆင်မပြေသေးဘူး။ တရုတ်ဘဏ်နဲ့ ချိတ်ဆက်ရမယ်တဲ့ ချိတ်ဆက်ဖို့က တစ်လနီးပါးရှိနေပြီ အဆင်မပြေသေးဘူး။ ချိတ်ဆက်ရပြန်တော့လည်း အဆင်မပြေသေး ထပ်စောင့်ရပြန်တယ်၊ အဆင်ပြေတယ်ကို မရှိသေးတာ ပြောပြရင် အရှည်ကြီးပဲ၊ တရုတ်ဘက် ဝမ်တိန်က မြန်မာဘက် ကျင် ဆန်းကျော့ကို စဝင်လိုက်ထဲက အရင်လိုမဟုတ်တော့ဘဲ အလုံးစုံအခက်အခဲတွေ စဖြစ် တော့တာပါပဲ”ဟု ကုန်သည် ကိုတိုးနိုင်က ပြောကြားသည်။
မူဆယ် ၁၀၅ မိုင်တွင် ဂျူတီဆောင်ရန် လိုင်စင်ကို ဒေါ်လာပေးဆောင်မှုစနှစ်မှ ယွမ် ကျပ်ငွေ တိုက်ရိုက်ပေးခြေမှု စနှစ်ပြောင်းလဲစဉ်အတွင်း ယမန်နှစ် ဒီဇင်ဘာလမှစတင်၍ ယာယီပိတ်ထားခဲ့ရာမှ စတင်၍ ပြန်လည်ဖွင့် လှစ်ပေးခဲ့သော်လည်း ၁ လပိုင်းက သွင်းကုန် များလိုင်စင် လျှောက်ထားမှုအပိုင်း၌ မူဝါဒ အပြောင်းအလဲများခြင်း၊ တရုတ်ဘဏ်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ အကောက်ခွန်ဌာနများ၏ စာရွက်စာတမ်းမိတ္တူများ ရရှိမှုခက်ခဲခြင်းတို့ ကြောင့် သွင်းကုန်ပြုလုပ်သူများ ယနေ့ထက်တိုင် လိုင်စင်မရရှိဘဲ ကြန့်ကြာနေခြင်းဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။
“ဒီနှစ် ၁ လ ပိုင်းထဲက အခု ထိပါပဲ၊ လိုင်စင်က မနှစ် ၁၂ လပိုင်းကုန်ထဲက ပိတ်ထားတာ၊ ဂျူတီဆောင်ဖို့က မူဝါဒစနစ်တွေ လိုအပ်ချက်တွေ ရှိတာကြောင့် ကြန့်ကြာနေတာ။ ယခု ဒီနေ့လက်ရှိအခြေအနေက ရွှေလွယ်အင်ကွင်းမှာ သွင်းကုန်ကားတွေ စုပြုံနေတဲ့သဘောလို မဟုတ်ပေမယ့် တချို့ ဂိုဒေါင်ချကျတယ်၊ တချို့ကျပေးမထွက်တာ၊ တချို့ကျ သူတို့နည်းသူတို့ဟန်နဲ့ သွားကြတယ်။ မူဆယ် နမ့်ခမ်းကုန်သည်ကြီးများ အသင်းကလည်း အခက်အခဲအမှန်တောင် မတင်ပြရဲကြပါဘူး။ ကုန်ပစ္စည်း ကြန့်ကြာနေမှတော့ စဉ်းစားကြည့်ပါ ဆုံးရှုံးတယ်လို့ ပြောလို့ရတယ် လေ”ဟု မူဆယ် ၁၀၅ မိုင်မှ ကုန်သည်လုပ်ငန်း ရှင်များက ပြောကြားသည်။
တရုတ်ဘက်နှင့် မြန်မာဘက်တို့တွင် ယခင်က Boder Trade မှ Normal Trade ပုံစံကူးပြောင်းမှုပုံစံသို့ တဖြည်းဖြည်းရွေ့လျားနေကြောင်း၊ ထို့သို့ အရွေ့တစ်ခုတွင် လိုင်စင် လျှောက်ထားမှုနှင့် ဂျူတီဆောင်မူဝါဒများ ပြောင်းလဲလာခြင်းတို့ကြောင့် သွင်းကုန် ထုတ်ကုန်လိုင်စင် လျှောက်ထားမှုအပိုင်းနှင့် ဂျူတီဆောင်ရမှုအပိုင်းတို့တွင် အခက်အခဲများ ဖြစ်ပေါ်လာရခြင်းဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။
ကျင်ဆန်းကျော့ ရွှေလွယ်အင် ကားချိန်းကွင်းနှင့် အခြားကားထားကွင်းတို့၌ သွင်းကုန် ကားများစွာရှိနေပြီး တရုတ်နိုင်ငံမှ ဝင်လာသည့် ကုန်ပစ္စည်းများကို ဂျူတီဆောင်ရမည် ဆိုလျှင် တရုတ်နိုင်ငံမှ အထွက်နုတ် (ယာဉ်ပေါ်ပါပစ္စည်း)၊ မန်နီဘက်(တရုတ်အကောက်ခွန်ဌာန၏ စစ်ဆေးပြီးကြောင်းစာ) တို့ပါလာရမည်ဖြစ်ကာ ကုန်ပစ္စည်းတန်ဖိုးကို မည်သည့် ဘဏ်ကနေ လွှဲထားကြောင်း၊ တရားဝင် ဘဏ်လွှဲပြရပြီး မြန်မာပြည် အစိုးရဘဏ်ထုတ်စာရင်းဖြင့် တရုတ်ဘက်က ဘဏ်သို့ တရားဝင်သွားရမှာဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။
“တရုတ်သွင်းကုန် လိုင်စင်လျှောက်ထားမှုကို မျက်ဝါးထင်ထင် ပြောရရင် လိပ်ကို ပက်လက်လန်ထားသလို့ပေါ့၊ ဒီကြားထဲ စျေးကပါ ထပ်ဖိတော့ လက်ကော ခြေထောက်ကော မလှုပ်နိုင်တော့ဘူး။ ယွမ်ကျပ်စနစ် အပြောင်းအလဲ၊ နိုင်ငံတော်ရဲ့ဝန်ကြီးဌာန မူဝါဒ အပြောင်းအလဲတွေမှာ လုပ်ရကိုင်ရတော်တော် ခက်တယ်။ ဘဏ်ငွေလွှဲပြီးကြောင်း စာကိုတော့ ညှိနှိုင် ဖြေလျော့ပေးရင်တော့ ကောင်းမယ်။ ဒါဆို ကျင်ဆန်းကျော့မှာပိတ်မိနေတဲ့ သွင်းကုန်ကားတွေတော့ အထိုက် အလျောက် အဆင်ပြေသွားမယ်လို့ ယူဆပါတယ်”ဟု မူ ဆယ်မြို့က ကုန်သည်တစ်ဦးက ဆိုသည်။
“မြန်မာဘက်က တောင်းတဲ့ အထွက်နုတ် (ယာဉ်ပေါ်ပါပစ္စည်း)၊ မန်နီဘက် (တရုတ် အကောက်ခွန်ဌာန၏ စစ်ဆေးပြီးကြောင်းစာ) တို့ကို တရုတ်ဘက်က အပြည့်အစုံမပေးနိုင်ဘူး။ သူတို့အနေနဲ့က ယာဉ်ပေါ်မှာပါတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းအများဆုံးဟာပဲပေးနိုင်တာ။ နောက် အင်္ဂလိပ်လိုဘာသာပြန်ပြီးလည်း သူတို့က မပေးနိုင်ဘူးလို့ပြောတာ၊ မြန်မာဘက်က လည်း ဒါတွေပါမှဆိုတော့ လိုင်စင်လျှောက်ရမှု အပိုင်းမှာ ခက်ခဲလာတယ်။ ရှန်တိန်စနစ် ကြောင့် အဝင်အထွက် ကြန့်ကြာတဲ့အပိုင်းမှာ ကုန်စည်ဝင်ထွက်မှုက ကြန့်ကြာတော့ မြန် မာဘက်ကပေးထားတဲ့ တစ်လဆိုတာက အလုပ်မဖြစ်ဘူး။ ကုန်ကားက ဒီနေ့ ဟိုဘက်ဒီ ဘက် လိုင်စင်လျှောက် ဂျူတီဆောင်ပြီး ချက်ချင်းသွားလို့ရတာမဟုတ်ဘူး၊ ကိုဗစ်ရောဂါ အကြောင်းပြု ရှန်တိန်စနစ် ပိုးမွှားကင်းစင်ရေးစနစ် ဒါတွေကို လုပ်ရစောင့်ရတော့ ကုန်ကားက ချက်ချင်းထွက်မရဘူး၊ ဒီအပေါ်မှာလည်း အခက်အခဲဖြစ်တယ်။တချို့ကားတွေဆို တစ်လကျော် နှစ်လလောက်မှ ထွက်လာလို့ရတာ အဲ့မှာရက်ကြာတဲ့အခါ ဒီဘက်ကလည်း မူဝါဒအပြောင်းအလဲရှိနေတာ ။ ဒီအပေါ်မှာ ကုန်စည် စီးဆင်းမှုတုံ့ဆိုင်းနေတဲ့သဘော၊ ဒီလိုအခက် အခဲတွေဖြစ်လာရင် ကုန်သည်တွေက သူတို့ကိုက်အောင်လုပ်မှာ နောက်ဆုံး သက်ရောက်မှုက အခြေခံစားသုံးသူ ပြည်သူတွေဆီပဲ သက်ရောက်မှုခံစားရမှာ” ဟု ကုန်ဂိတ် ပိုင်ရှင် ကိုနိုင်ကဆိုသည်။
မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ် မူဆယ် ဝမ်တိန် ကျင်ဆန်းကျော့ဂိတ်မှ တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့ နေသည့် ဆန်အပါအဝင် ဆန်ကွဲ၊ ငရုတ်သီး စိမ်း၊ အအေးခန်းစနစ်ဖြင့် သယ်ဆောင်ရသည့် ကုန်စည်၊ ရေထွက်ကုန်စည်၊ နေ့စဉ်သုံးကုန် ပစ္စည်းနဲ့ စားသုံးကုန်စသည့် ခုနစ်မျိုးကို မတ် ၁၅ ရက်ကစတင်ပြီး တရုတ်က တင်သွင်းမှု ယာယီကန့်သတ်ထားခြင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံအပိုင်း၌လည်း ပို့ကုန်လိုင်စင် လျှောက်ထားမှု မူဝါဒ အပြောင်းအလဲအနည်းငယ်ရှိခြင်းတို့ ကြောင့်လည်း နိုင်ငံခြားပို့ကုန် ကုန်သည်များ၌ လည်း အလုံးစုံအခက်အခဲများဖြစ်ပေါ်နေကြောင်း သိရသည်။
“နိုင်ငံခြားပို့ကုန်အပိုင်းမှာတော့ ပိုက်ဘောမိနေတဲ့ အနေအထားလိုဖြစ်နေတာ၊ ယခုမူဝါဒစနစ်မှာ ဆန်တို့ လယ်ယာထွက် ကုန်တော်တော်များများက အခုအမြတ်မရှိဘူး၊ စရိတ်စကများတယ်၊ လက်ကျန်ဟာတွေ မပို့ရတော့ဘူးဆိုတော့ အောက်ကတက်လာ ဖို့ကခက်သွားပြီ။ အေးခဲအသားတို့ရေထွက်ပစ္စည်းတို့က တရုတ်က ပိတ်ထားတာကြာပြီ၊ ဒီထဲမှာ ကြီးကြီးမားမားရိုက်ခက်သွာတာက ဆန်၊ ဆန်ကွဲ၊ ငရုတ်သီးတို့ကတော့ ရိုက်ခက်မှုဒဏ်ကို ခံရတာ။ ကျန်တဲ့ဟာတွေက သွားမှမသွားတာ။ ငရုတ်သီးကလည်း ရက်ကြာရင် မကိုက်တော့ဘူး ၊ ဒီရှန်တိန်စနစ်ဆို သူတို့အတွက်လည်းမကိုက်တော့ မသွားနိုင်တော့ဘူး၊ နှစ်နိုင်ငံဘက်က Documents အပြည့်အစုံ တောင်းတော့ နှစ်ဖက်လုံးကမပြည့်စုံဘူးဖြစ် နေတယ်၊ ဒီမှာက Boder Trade သာပြောတာ Normal Trade ပုံစံသွားတော့ နည်းနည်းတော့ အခက်အခဲဖြစ်တာပေါ့။ တရုတ်ဘက် ကလည်း စမ်းတဝါးဝါး၊ ကိုယ့်ဘက်ကလည်း စမ်းတဝါးဝါးဆိုတော့ ဒီအပေါ်မှာ လုပ်ရကိုင်ရ တာအဆင်မပြေဘူး၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ကုန်ကားတစ်စီးမှာ ကုန်မျိုးစုံပါလာနိုင်တယ်၊ ဂိတ်ကတင်ပေးလိုက်တာက ကုန်သည်တစ်ဦးထဲရဲ့ဟာတွေမဟုတ်ဘူး၊ သုံးလေးဦး စာပေါင်းတင်ပေးလိုက်တာ။ Normal Trade မှာက ကုန်သည်တစ်ဦးရဲ့ ကုန်စည်တစ်မျိုး ချင်းဟာဆိုတော့ လိုင်စင်လျှောက်ထားမှု အပိုင်း ဂျူတီဆောင်ရမှုအပိုင်းတွေမှာ အခက် အခဲမဖြစ်ပေမယ့် တနိုင်တစ်ပိုင်ကုန်သည် တွေအတွက်တော့ အခက်အခဲဖြစ်တာပေါ့” ဟု ကုန်သည်လုပ်ငန်းရှင် ကိုသန်းက ပြောကြားသည်။
ယခုပြောင်းလဲလိုက်သော မူဝါဒနှင့် ယွမ် ကျပ်ငွေ ဘဏ်ချင်းတိုက်ရိုက်ပေခြေမှု အပိုင်းတွင် လုပ်ငန်ရှင်များ ငွေထုတ်ယူရန်အခက်အခဲ များစွာရှိကြောင်း သိရသည်။
“တရုတ်က ယွမ်နဲ့ပေးချေတယ်၊ အစိုးရဘဏ်က သတ်မှတ်ထားတဲ့ ဟာနဲ့ လွှဲပေးရတယ်။ဘဏ်က အပြင်ပေါက်စျေးထက်အနည်း ငယ်လျော့တဲ့ သတ်မှတ်စျေးနဲ့ထုတ်ပေး တယ်၊ ထုတ်ပေးတယ်ဆိုတာက ငွေသားထုတ်ပေးတာမဟုတ်ဘူး ဘဏ်စာအုပ်ထဲရိုက်ပေးလိုက်တာ။ ကုမ္ပဏီအကောင့် ထဲက Personal အကောင့်ကို ပြောင်းပေးလိုက်တယ်၊ Personal အကောင့်ဆို ထုတ်ရတာ တစ်ပတ်မှာ ငါးသိန်း ၁ဝသိန်းလောက်ပဲ ထုတ်လို့ရတော့တာ။ အဲ့အပေါ်မှာလည်း ရိုက်ခက်မှုကရှိတယ်၊အဓိကကတော့ ဒီငွေတွေအားလုံး တစ်ချိန်ထဲမှာ ပြန်ထုတ်လို့မရရင် အရောင်း အဝယ်မှ လုပ်လို့မရတော့ဘူး၊ ဘဏ်မှာ ငွေအိပ်သွားရင် အရောင်းအဝယ်အပိုင်းမှာ အခက် အခဲအကြီးမားဆုံးပဲ၊ ဒီအပေါ်မှာ နိုင်ငံခြားတင်ပို့သူတွေဟာ စဉ်းစားချင့်ချိန် နေကြတာ လည်းပါတယ်” ဟု ကုန်သည်လုပ်ငန်းရှင် ကိုသန်းက ပြောကြားသည်။
ယခုလို မူဝါဒအပြောင်းအလဲများအပေါ် ဝန်ကြီးဌာနဆိုင်ရာ ချိတ်ဆက်လုပ်ဆောင်မှု အားကောင်းစေရန် တာဝန်ရှိသူများက အပြန်ပြန်အလှန်လှန် ပြန်လည်ဆန်းစစ် ရန်လိုအပ်နေပြီး ယခုကဲ့သို့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေး အခက်အခဲများဖြစ်ပေါ်နေပါက တရုတ် မြန်မာနယ်စပ်ကုန်သွယ်မှုအပိုင်း၌ ဆက်လက်တုံ့ဆိုင်းသွားမည်ကို ကုန်သည်လုပ်ငန်းရှင်များက စိုးရိမ်နေကြကြောင်း မူဆယ် နမ့်ခမ်း ကုန်သည်အများစုက ပြောကြားသည်။
