ယူကရိန်းပြည်သူတို့ နိုင်ငံမှထွက်ပြေးခဲ့ရာ ပိုလန်၊ ရိုမေးနီးယား၊ ဟန်ဂေရီ၊ ဆလိုဗက်ကီးယား၊ ရုရှား၊ မော်ဒိုဗာစသော အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများသို့ ရောက်ရှိနေကြသည်။ တဖန် အခြားဥရောပနိုင်ငံ များဖြစ်သော သြစတြီးယား၊ ဘယ်လ်ဂျီယံ၊ ဘူလ်ဂေးရီးယား၊ ခရိုအေးရှား၊ ဆိုက်ပရပ်စ်၊ ချက်သမ္မတနိုင်ငံ၊ ဒိန်းမတ်၊ အက်စ်တိုးနီးယား၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ ဂရိ၊ အိုင်ယာလန်၊ အီတလီ၊ လူဇင်ဘတ်၊ နယ်သာလန်၊ ဆာဗီးယား၊ စပိန်၊ ဆွီဒင်၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ ဗြိတိန်တို့က နိုင်ငံအလိုက် လက်ခံပေးမည့် ယူကရိန်း ဒုက္ခသည်အရေအတွက်ကို ထုတ်ပြန်ထားသည်။ ပိုလန်နိုင်ငံသည် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၅ ရက်ကပင် ရုရှားက ယူကရိန်းကို ဝင်တိုက်နိုင်ကြောင်း မျှော်လင့်ထားပြီးဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် ပိုလန်အစိုးရက ယူကရိန်းဒုက္ခသည် တစ်သန်းစာ လိုအပ်ချက်များပြင် ဆင်ဖြည့်ဆည်းထားရန် လူမှုအဖွဲ့အစည်းအားလုံးသို့ တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ခဲ့သည်။ သို့သော် ယခုအခါ နယ်စပ်ကိုဖြတ်သန်းလျက် ပိုလန်နိုင်ငံအတွင်း ဝင်ရောက်လာသော ယူကရိန်းဒုက္ခသည် အရေအတွက်မှာ တစ်သန်းကျော်သွားပြီ ဖြစ်သည်။ ပုံမှန်ဆောင်ရွက်နေကျ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်ရေး လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို ဖြေလျှော့ပေးခဲ့ပြီး သက်သေခံနိုင်သော အထောက်အထားတစ်ခုခု ပြနိုင်သူ တိုင်းကို ဒုက္ခသည်အဖြစ် လက်ခံထားသည်။ ပိုလန်ရှိ ခရိုင်ဒေသတိုင်းတွင် ဒုက္ခသည် လက်ခံရေးရုံး ဖွင့်လှစ်ခြင်း၊ ဒေသန္တရအာဏာပိုင်များက နေစရာ၊ စားစရာနှင့် အခြားလိုအပ်ချက်များ ထောက်ပ့ံပေးခြင်း၊ ထိုသို့ဆောင်ရွက်ရာတွင် ပိုလန်နိုင်ငံသား စေတနာ့ဝန်ထမ်းများ နှင့် ပရဟိတအဖွဲ့များက ကူညီခြင်း၊ ယူကရိန်းနိုင်ငံသားများ ပိုလန်တွင် အလုပ်လုပ်ကိုင်နိုင်ရန် အစိုးရက အလုပ်သမားဥပဒေသစ် ပြင်ဆင်လျက်ရှိခြင်း စသည်တို့ကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နေသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ မတ် ၁၅ ရက်စာရင်းအရ ပိုလန်နိုင်ငံသို့ ထွက်ပြေးလာခဲ့သော ယူကရိန်းဒုက္ခသည် ၁.၈ သန်းကျော် ရှိသည်။

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၂ ရက်၌ ရိုမေးနီးယား ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဗာဆေးဒင်ကူက သူ့နိုင်ငံသည် လိုအပ်လာပါက ဒုက္ခသည် ၅၀၀,၀၀၀ ကို လက်ခံနိုင်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ ယူကရိန်းမှ ထွက်ပြေးလာသူ များထဲတွင် ရိုမေးနီးယားတိုင်းရင်းသား အချို့လည်းပါဝင်ပြီး မတ် ၁၅ ရက် စာရင်းအရ ရိုမေးနီးယားနိုင်ငံအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ပြီး ယူကရိန်းဒုက္ခသည် ၄၆၇,၇၀၃ ဦး ရှိကာ နယ်စပ်၌ ဝင်ရောက်ရန် စောင့်ဆိုင်းနေသူ ၈၀,၀၀၀ ခန့် ရှိကြောင်း ဖော်ပြသည်။

ရုရှားကျူးကျော်မှု စတင်ချိန်မှ မတ်လ ၁၅ ရက်အထိ ယူကရိန်းဒုက္ခသည် ၂၇၃,၀၀၀ ဦး ဟန်ဂေရီသို့ ရောက်ရှိလာသည်။

ထိုကာလအတွင်း ဟန်ဂေရီရှိ ယူကရိန်းသား ၂၁,၀၀၀ မှာ ယူကရိန်းသို့ ပြန်သွားကြသည်။ လက်ရှိဒုက္ခသည်များ အနက် ၃၁၃ ဦးက နိုင်ငံရေးခိုလှုံခွင့် တောင်းခံထားကြပြီး ယူကရိန်းအများစုမှာ ဟန်ဂေရီနိုင်ငံ၌ နေထိုင်စဉ်ကာလအတွင်း အလုပ်အကိုင်နှင့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု ရယူရာတွင် နိုင်ငံရေးခိုလှုံခွင့်အထိ မတောင်းခံလိုပါ။ တစ်ဖန် ဘူဒါပက်သို့ ရထားဖြင့်ရောက်ရှိလာကြသော တတိယနိုင်ငံများမှ ဒုက္ခသည် ၅၀၀ ကလည်း ရဲတပ်ဖွဲ့ထံ လိုအပ်သောအကူအညီများ တောင်းခံခဲ့ကြသည်။ မီဒီယာဖော်ပြချက်များအရ ယင်းဒုက္ခသည်များမှာ ယူကရိန်းသို့ ရောက်ရှိနေကြသော အာရှနှင့်အာဖရိကတိုက်မှ ကျောင်းသားနှင့် ပြောင်းရွှေ့ လုပ်သားများ ဖြစ်ကြသည်။

ဆလိုဗက်ကီးယားနိုင်ငံက အနည်းဆုံး ဒုက္ခသည်  ၁၄၀,၀၀၀ ထက် ကျော်လွန်လက်ခံ နိုင်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပြီးနောက် မတ်လ ၁၅ ရက်စာရင်းအရ ယူကရိန်းမှ ထွက်ပြေးလာသော ဒုက္ခသည် စုစုပေါင်း ၂၂၁,၀၀၀ ဦး ဆလိုဗက်ကီးယားနိုင်ငံအတွင်း ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်သည်။

၂၀၁၄ ခုနှစ်၊ ခရိုင်းမီးယားအရေး ပြီးဆုံးချိန်မှ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အထိ ရှစ်နှစ်တာကာလအတွင်း ယူကရိန်းမှ ရုရှားသို့ ထွက်ပြေးခဲ့သူ တစ်သန်းကျော်ရှိသည်။ ယခုစစ်ပွဲအစမှ မတ် လ ၁၅ ရက်ထိ ယူကရိန်းဒုက္ခသည် ၁၅၅,၈၄၁ ဦးသည် ရုရှားနိုင်ငံအတွင်းသို့ ထပ်မံရောက်ရှိသွားပြီ ဖြစ်သည်။

မော်လ်ဒိုဗာသည် ယူကရိန်းနိုင်ငံ၊ အိုဒက်ဆာနှင့် ဗင်နက်ဆီးယားနယ်များမှ ထွက်ပြေးလာသော ဒုက္ခသည်များကို ပထမဆုံး လက်ခံခဲ့သော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ မော်လ်ဒိုဗာ အာဏာပိုင်များသည် ပဋိပက္ခ စီမံခန့်ခွဲမှုစင်တာတစ်ခုကို ဖွင့်လှစ်ကာ ဒုက္ခသည်များ နေထိုင်ရေးနှင့် အခြားလူသားချင်းစာနာ ထောက်ထားမှု ဆိုင်ရာအကူအညီများကို ပ့ံပိုးခဲ့သည်။ မတ်လ ၁၅ ရက်စာရင်းအရ မော်လ်ဒိုဗာသို့ ထွက်ပြေးလာသော ယူကရိန်းဒုက္ခသည် ပေါင်း ၃၄၄,၀၀၀ ဦး ရှိသည်။

ယူကရိန်းဒုက္ခသည်များကို လက်ခံမည်ဟု ကြေညာထားသော ဥရောပတိုက်ပြင်ပမှ နိုင်ငံများမှာ ဘရာဇီး၊ ကနေဒါ၊ အစ္စရေး၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ သီရိလင်္ကာနှင့် တူရကီတို့ ဖြစ်ကြသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ယူကရိန်းနိုင်ငံသားများကို အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ကာ ကွယ်စောင့်ရှောက်မှုပေးရန် လိုအပ်သောအခြေအနေဟု ဖော်ပြခဲ့ပြီး ဒုတိယသမ္မတ ကမ်မလာ ဟားရစ်သည် ပိုလန်နိုင်ငံအတွင်း တိမ်းရှောင်လာခဲ့သော ယူကရိန်းဒုက္ခသည်များနှင့် မတ်လ ၉ ရက်၌ သွားရောက် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ သို့သော် ယူကရိန်းဒုက္ခသည်များကို လက်ခံမည့်အစီအစဉ် တစ်စုံတစ်ရာကို ထုတ်ပြန်ကြေညာခြင်း မရှိပါ။

■ အမေရိကန်၏ ဒုက္ခသည်ဆိုင်ရာ မူဝါဒများ

ယူကရိန်းတို့အဖို့ စိတ်ချလုံခြုံရသော ကျောတစ်ခင်းစာအတွက် ရုန်းကန်နေကြရသည့်အခိုက် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများက ဖေးမကူညီမှုပြုနေကြသည်မှာ အဆိုးထဲကအကောင်းဟု ဆိုရမည်။ ကုလသမဂ္ဂ၏ ဒုက္ခသည်ဆိုင်ရာ အေဂျင်စီ၊ နိုင်ငံတကာကူညီ ကယ်ဆယ်ရေးကော်မတီ နှင့် အခြားအဖွဲ့အစည်းများက အရေးပေါ်ကယ်ဆယ်ရေးအဖွဲ့များနှင့် ပစ္စည်းများကို ပေးပို့ခဲ့ကြသည်။ ရုရှားနိုင်ငံအတွင်းမှ အင်အားစုအချို့အပါအဝင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ လမ်းမများပေါ်တွင် စစ်ပွဲကို ရှုတ်ချကာ ယူကရိန်းပြည်သူများအတွက် လိုအပ်မည့်ပစ္စည်းများကို ထိုအဖွဲ့အစည်းများမှ တစ်ဆင့် ပေးပို့လှူဒါန်းလျက် ရှိသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် အခြားတိုင်းပြည်များအား ယူကရိန်းဒုက္ခသည်တို့ကို လက်ခံကြရန် တိုက်တွန်းနေသော်လည်း ယမန်နှစ်က သူ့နိုင်ငံ၏ ဒုက္ခသည်စခန်းများ၌ စုစုပေါင်းဒုက္ခသည် ၁၂၅,၀၀၀ ဦးသာ ရှိပါသည်။

ထို့ထက်ပို၍ ဆိုးဝါးသော စာရင်းဇယားမှာ ဇန်နဝါရီလအတွင်း ပြောင်းရွှေ့အခြေချသူ ဒုက္ခသည် ၄,၄၀၀ ဦးသာ လက်ခံခဲ့သည့်အတွက် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးကို တင်းကြပ်လှပါသည်ဟု နာမည်ကြီးခဲ့သော သမ္မတထရန့် လက်ထက် တစ်နှစ်လျှင် ၁၅,၀၀၀ ဦး လက်ခံမှုအောက် များစွာလျော့နည်းနေပါသည်။

နိုင်ငံကို စွန့်ခွာထွက်ပြေးကြရသော အကျပ်အတည်းပေါင်းစုံရှိရာ စစ်ပွဲတစ်ခုသာမက အခြားအကြောင်းအရာများလည်း ပါဝင်သည်။ ယခု ယူကရိန်းမှ ထွက်ပြေးလာကြသော ဒုက္ခသည် အကျပ်အတည်းတွင် ဥရောပနိုင်ငံများအနေနှင့် ဒုက္ခသည်များကို လူမျိုး၊ အသားအရောင် ခွဲခြားဆက်ဆံကြောင်း စွပ်စွဲခံနေရသည့်နည်းတူ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည်လည်း ဒုက္ခသည် လက်ခံရေးနှင့်ပတ်သက်လျှင် ကမ်းကုန်အောင် ဆိုးဝါးသောနိုင်ငံအဖြစ် ဒုက္ခသည်ကယ်ဆယ်ရေးဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများက စွပ်စွဲထားသည်။

ဟေတီနိုင်ငံတွင် ငလျင်ဒဏ်သင့်ခြင်း၊ လူအများအပြား သေကြေသော အပူပိုင်းမုန် တိုင်းတိုက်ခတ်ခြင်း၊ သမ္မတလုပ်ကြံခံရပြီးနောက် မတည်ငြိမ်သော နိုင်ငံရေးအခြေအနေများကြောင့် လူပေါင်းသောင်းချီကာ နိုင်ငံစွန့်ခွာ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။ ရွှေ့ပြောင်းလာ သူများကို ကြိုဆိုရမည့်အစား အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ဒုက္ခသည်များကို နယ်စပ်တစ်လျှောက် မြင်းစီးတပ်ဖွဲ့များနှင့် စေ့စေ့စပ်စပ်ရှာဖွေကာ လုံခြုံမှုမရှိသော အနေအထားသို့ ပြန်လည်တွန်းပို့ခဲ့ပြီး သူ့နိုင်ငံအတွင်း ရပ်တည်နိုင်ခြင်းမပြုနိုင်အောင် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

လွန်ခဲ့သော ၁၂ နှစ်၊ နိုင်ဂျီးရီးယား၌ ဘိုကိုဟာရမ်ပဋိပက္ခ ပေါ်ပေါက်ခဲ့စဉ်က ပြည် သူသုံးသန်းနီးပါးသည် ရွှေ့ပြောင်းခြင်းခံခဲ့ရပြီး အာဟာရချို့တဲ့မှု၊ အိုးအိမ်မဲ့အခြေအနေ နှင့် နာမကျန်းမှုများ ခံစားခဲ့ရသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ဘိုကိုဟာရမ်များ၏ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုကို တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ရန် စစ်ရေးအကူအညီ ပေးပို့ခြင်းမရှိသကဲ့သို့ အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် အန္တရာယ်ကျရောက်ခဲ့သော ပြည်သူများအတွက် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး အကူအညီမျိုးလည်း ပေးအပ်ခဲ့ခြင်း မရှိပါ။

ဆီးရီးယား၌ ပေါ်ပေါက်လျက်ရှိသော ပြည်တွင်းစစ်မှာ ၂၁ ရာစုအတွင်း အကြီးမားဆုံးသော ဒုက္ခသည် အကျပ်အတည်းဖြစ်သည်။ အိုဘားမားအစိုးရနောက်ပိုင်းတင်း ကြပ်လာသော နည်းဥပဒေများကြောင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ဆီးရီးယားဒုက္ခသည် ရာဂဏန်းမျှသာ လက်ခံနိုင်ခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘာ့အလယ်၌ ဝေဖန်စရာဖြစ်လာခဲ့သည်။

အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ရသော ဒုက္ခသည်အကျပ်အတည်းအတွက် တာဝန်အရှိဆုံးမှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသာဖြစ်သည်။ သူတို့နိုင်ငံကို နှစ် ၂၀ ကြာ သိမ်းပိုက်ကာ စစ်ပြုခဲ့သော အမေရိကန်အနေနှင့် အာဖဂန်ဒုက္ခသည်များကို ပြန်လည်နေရာချထားအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၃.၃ ဘီလီယံ လျာထားသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ အာဖဂန်တွင် အမေရိကန်ဆင်နွှဲခဲ့သည့် စစ်ပွဲ အသုံးစရိတ်စုစုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂.၃ ထရီလီယံ၏ အပုံတစ်ရာပုံလျှင် တစ်ပုံမျှ ပင်မပြည့်သော ၀.၆ ရာခိုင်နှုန်းသာ လူသားဒုက္ခသည်များအတွက် သုံးစွဲခြင်း ဖြစ်ပါ၏။

■ ကယ်ဆယ်ရေးသမား စကားလက်ဆောင်

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အရေးပေါ်ကယ် ဆယ်ရေးကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ နှင့် အမှုဆောင်အရာရှိချုပ် ဒေးဗစ်မီလီဘန်းက ဒုက္ခသည်အရေးတို့မည်သည် “မဖြေရှင်းနိုင်သည်မဟုတ်ဘဲ စီမံခန့်ခွဲ၍ ရနိုင်ကြောင်း” ၊ လုပ်ဆောင်ရန်အချက်၊ ဆောင်ရွက်ပေးမည့်သူများ၊ ရပ်တည် ရှင်သန်ရေးဆိုင်ရာ အလုပ်အကိုင်စသည့် အဆင့်များ အကောင်အထည်ဖော်သွားကြရန် ဖြစ်ကြောင်း ပြောဆိုသည်။ ဒုက္ခသည်ကလေးများအနက် အနည်းဆုံးထက်ဝက်ခန့်မှာ ပညာရေးအဆက်ပြတ်ခဲ့ကြောင်း ယခင်စာရင်း ဇယားများအရ သိရသည်။

ရုရှားနိုင်ငံ၏ ကာကွယ်ရေးဘတ်ဂျက်ထက် ၁၂ ဆကို သုံးစွဲနေသော အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုအနေနှင့် ထိုဘတ်ဂျက်ဖြင့် က မ္ဘာ့ရေးရာများကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်သည့် အခါ ယခုကဲ့သို့သော ထိခိုက်မှုများအတွက် မည်သည့်အခါမှ ရှင်းမပေးခဲ့ကြောင်း၊ နောင်တွင် မည်သည့် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုမျိုး ပြုသည်ဖြစ်စေ၊ ထိုသို့မဝင်ရောက်မီကပင် ထိခိုက်နစ်နာသွားကြမည့် လူသားဆိုင်ရာ ကုန်ကျစရိတ်များကို ထည့်သွင်းတွက်ချက်ရန်လိုကြောင်း ၀ါရှင်တန်ပို့စ်၏ပင်တိုင်ဆောင်းပါးရှင် ကက်ထရီးနားဟပ်ဗယ်လ်က ထောက်ပြခဲ့သည်။