ဂျီနီဗာရှိ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာသံအမတ်ကြီး ထင်လင်းက လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးတွင် ပြောကြားနေစဉ် (Photo: AP)

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင် (မူရင်းတွင် ရိုဟင်ဂျာဟုဖော်ပြ) တို့ကို လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုမရှိသည့် ရာဇဝတ်မှုများ ကျူးလွန်နေဖွယ်ရှိကြောင်း ရှုတ်ချထားသည့်ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက ဒီဇင်ဘာ ၅ ရက် အထူးအစည်းအဝေးတွင် အတည်ပြုခဲ့သည်။

ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင်အရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာ၏အာရုံစိုက်မှု ပြန်လည်ရရှိရန်ရည်ရွယ်သော ယင်းဆုံးဖြတ်ချက်အား မဲခွဲဆုံးဖြတ်ခဲ့ရာ တရုတ်၊ ဖိလစ်ပိုင်နှင့် ဘူရွန်ဒီတို့က ကန့်ကွက်မဲပေးခဲ့ပြီး ကိုးနိုင်ငံက မဲမပေးဘဲနေခဲ့ကာ ထောက်ခံမဲ ၃၃ မဲဖြင့် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အတည်ပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင် အကျပ်အတည်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး ရင်းမြစ်များကိုဖြေရှင်းရန်၊ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းများနှင့် အပြည့်အဝပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်၊ ထို့ပြင် စုံစမ်းစစ်ဆေးသူများနှင့် လူသားချင်းကယ်ဆယ်ရေး အလုပ်သမားများအား အပြည့်အ၀ ဝင်ထွက်သွားလာခွင့်ပြုရန် မြန်မာနိုင်ငံကို တောင်းဆိုထားသည်။

ထို့ပြင် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း၌ တိုးတက်မှုများကို လူ့အခွင့်အရေးအကြီးအကဲရုံးက စောင့်ကြည့်ရန်နှင့် ၂၀၁၉ ခုနှစ် မတ်လမတိုင်မီတွင် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီသို့ အစီရင်ခံစာတင်သွင်းရန် ယင်းဆုံးဖြတ်ချက်က တောင်းဆိုထားသည်။ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာသံအမတ်ကြီးထင်လင်းက ယင်းဆုံးဖြတ်ချက်ကိုရှုတ်ချခဲ့ပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ကျင့်ဝတ်နှင့်မညီညွတ်ဘဲ ပရိုဖက်ရှင်နယ်လည်းမဆန်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို ချိုးဖောက်မှုဖြစ်ကြောင်း သံအမတ်ကြီးက ရှုတ်ချခဲ့သည်။

ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင်တို့အပေါ် မြန်မာအစိုးရ၏ လုပ်ရပ်များသည် လူ့ဂုဏ်သိက္ခာကျဆင်းစေပြီး အကြမ်းဖက်မှုများကို မီးလောင်ရာလေပင့် ဖြစ်စေဖွယ်ရှိကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးအကြီးအကဲ ဇိတ်ရာအက်အယ်လ်ဟူစိန်က ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ၏ (၂၇) ကြိမ်မြောက် အထူးအစည်းအဝေးတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

လူ့အခွင့်အရေးအကြီးအကဲ၏ စွပ်စွဲချက်များကို မြန်မာသံအမတ်ကြီးက ပယ်ချခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် မည်သူ့ကိုမဆို လူ့ဂုဏ်သိက္ခာကျဆင်းစေရန် ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် အစွန်းရောက်လူတစ်ဦးချင်းတို့၏ လုပ်ရပ်ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ မြန်မာအစိုးရသည် ယင်းအစွန်းရောက်လုပ်ရပ်များအား ဟန့်တားရန် အစွမ်းကုန်ဆောင်ရွက်နေကြောင်း အစည်းအဝေးတွင် မြန်မာသံအမတ်ကြီးက ပြောကြားခဲ့သည်။

ကျည်ဆန်များကို ကြုံသလိုပစ်ခတ်ခြင်း၊ ဗုံးများကိုအသုံးပြုခြင်း၊ အနီးကပ်ပစ်သတ်ခြင်း၊ ဓားဖြင့်ထိုးခြင်း၊ သေသည်အထိ ရိုက်နှက်ခြင်းနှင့် မိသားစုများအထဲ၌ရှိနေစဉ် အိမ်များကိုမီးရှို့ခြင်း အစရှိသောနည်းလမ်းများဖြင့် သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲချက်များအပါအဝင် ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင်များအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့မှုအချက်အလက်များကို ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အကြီးအကဲက စာရင်းချပြခဲ့သည်။ ယင်းနောက် ၎င်းက ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီအား “ဒါတွေအားလုံးကိုပေးလိုက်ရင် တစ်စုံတစ်ဦးအနေနဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု အရိပ်လက္ခဏာတွေ ရှိနိုင်တယ်ဆိုတာကို ပယ်ချနိုင်ပါ့မလား” ဟု မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည်။

သြဂုတ် ၂၅ ရက်က နယ်ခြားလုံခြုံရေးစခန်းများကို ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင်အကြမ်းဖက်သမားများက တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီးနောက် မြန်မာ့တပ်မတော်က နှိမ်နင်းမှုဆောင်ရွက်ခဲ့ရာ ထိုနောက်ပိုင်းတွင် လူ ၆၂၀၀၀၀ ခန့် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်၍ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂက ခန့်မှန်းထားသည်။

အိမ်ရာစွန့်ထွက်ပြေးသူများ နှစ်လအတွင်း ပြန်လာနိုင်ရေးကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေကြောင်း၊ ဒုက္ခသည်စခန်းများ ရှိမည်မဟုတ်ကြောင်း သံအမတ်ကြီးထင်လင်းက ပြောကြားခဲ့သည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျတို့က တောင်းဆိုခဲ့သည့် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ အထူးအစည်းအဝေးတွင် ပြောကြားခဲ့သော ဇိတ်ရာအက်အယ်လ်ဟူစိန်က မြေပြင်အခြေအနေတွင် ခိုင်ခိုင်မာမာစောင့်ကြည့်ခွင့်မရှိလျှင် ဘင်္ဂါလီမွတ်စလင်များအား ပြန်ခွင့်မပြုသင့်ကြောင်း ပြောခဲ့သည်။

လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုသည် လူမျိုးတစ်မျိုး၊ လူမျိုးစုတစ်စု၊ လူမျိုးစုရေး သို့မဟုတ် ဘာသာရေးအုပ်စုတစ်စုအား တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း အလုံးစုံကိုလည်းကောင်း ဖျက်ဆီးသည့်လုပ်ရပ်များဟု ကုလသမဂ္ဂက အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။

ကုလသမဂ္ဂသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်က လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ကာကွယ်ရေးနှင့် အပြစ်ပေးရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်တွင် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို ပထမဆုံးအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခဲ့သည်။