အသိပေး သဘောတူညီချက် (Informed Consent)သည် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ကျင့်ဝတ်၊ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ဥပဒေနှင့်မီဒီယာလေ့လာမှုများတွင် စည်းမျဉ်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး လူနာတစ်ဦးသည် ၎င်းတို့၏ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စောင့်ရှောက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ဆုံးဖြတ်ချက်မချမီ လုံလောက်သောသတင်းအချက်အလက်နှင့် နားလည်မှု ရရှိထားရန် လိုအပ်သည်။ သက်ဆိုင်သောအချက်အလက်များတွင် ကုသမှု၏အန္တရာယ်များနှင့် အကျိုးကျေး ဇူးများ၊ အခြားအစားထိုးကုသနိုင်မှုများ၊ ကုသမှုတွင်လူနာ၏အခန်းကဏ္ဍနှင့် ကုသမှုကို ငြင်းပယ်ပိုင်ခွင့်တို့ ပါဝင်နိုင်သည်။ စနစ်အများစုတွင် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးသူများသည် အသိပေးပြီးမှ လူနာတစ်ဦး၏သဘောတူညီချက်ကိုရယူရန် ဥပဒေနှင့်ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာအရ တာဝန်ရှိသည်။ ဤစည်းမျဉ်းသည် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု၌ ကြားဝင်မှုထက် ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ အကျုံးဝင်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် သုတေသနပြု လုပ်ရန်နှင့် လူတစ်ဦး၏ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအချက်အလက်များကို ထုတ်ဖော်ရန်တို့ ဖြစ်သည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အသိပေးသဘောတူချက်၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်များ ကွဲပြားကြပြီး လိုအပ်သည့်စံနှုန်းကို ပြည်နယ်က ယေဘုယျအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်သည်။ အသိပေးသဘောတူညီချက်သည် ဖြစ်ရပ်မှန်၊ အကျိုးဆက်များနှင့် လုပ်ဆောင်ချက်တစ်ခု၏ အကျိုးဆက်များကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း လေးလေးနက်နက်နားလည်ရန် လိုအပ်သည်။ အသိပေးသဘောတူခွင့်ပြုရန်၊ သက်ဆိုင်ရာတစ်ဦးချင်းစီတွင် လုံလောက်သော ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်နိုင်သော အရည်အချင်းများရှိရပြီး သက်ဆိုင်ရာအချက်အလက်အား လုံးကိုရရှိရမည်ဖြစ်သည်။ အသိပေး သဘောတူချက်မပေးနိုင်သည့် အကြောင်းများထဲတွင် ဉာဏ်ရည် ဉာဏ်သွေး သို့မဟုတ် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ မရင့်ကျက်မှု ၊ စိတ်ဒဏ်ရာလွန် စိတ်ဖိစီးမှုရောဂါ သို့မဟုတ် ပြင်းထန်သော ဉာဏ်ရည်မသန်စွမ်းမှု၊ ပြင်းထန်သော စိတ်ပိုင်းဆိုင် ရာချွတ်ယွင်းမှု၊ အရက်မူးယစ်မှု၊ ပြင်းထန်စွာ အိပ်ရေးပျက်ခြင်း၊ စိတ်ကျရောဂါ သို့မဟုတ် သတိမေ့မြောခြင်းကဲ့သို့သော ဆင်ခြင်တုံတရားနှင့် ဆင်ခြင်တုံတရားဆိုင်ရာ ချွတ်ယွင်းချက်များ ပါဝင်သည်။
အသိပေးသဘောတူချက်ရယူရန် အမြဲတမ်းမလိုအပ်ပါ။ တစ်ဦးတစ်ယောက်အား အသိပေးခွင့်ပြုချက်မပေးနိုင်ဟု ယူဆပါက၊ အခြားသူတစ်ဦးဦးသည် ၎င်းတို့၏ကိုယ်စားခွင့်ပြုချက်ပေးရန် ယေဘုယျအားဖြင့် အခွင့်အာဏာရှိသည်။ ဥပမာ- ကလေး၏မိဘများ သို့မဟုတ် တရားဝင်အုပ်ထိန်းသူများ (ဤအခြေအနေတွင် ကလေးသည် အကြောင်းကြားစာ ပေးပို့ရန်အတွက် လိုအပ်နိုင်သော်လည်း) နှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ချွတ်ယွင်းသူများအတွက် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်သူများ ဖြစ်ကြသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် သွယ်ဝိုက်သောသဘောတူ ခွင့်ပြုချက်၏သဘောသည် အကန့်အသတ်ရှိသောကိစ္စများတွင် ကုသမှုကို ခွင့်ပြုသည်။ ဥပမာအားဖြင့် သတိလစ်နေသူကို ချက်ချင်းဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းမရှိပါက သေဆုံးသွား နိုင်သည့်အခါ။ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်သော ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းရန် မလုံလောက်သော သတင်းအချက်အလက်အား ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးကို ပေးအပ်သည့်ကိစ္စများတွင် ကြီးလေးသောကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ပြဿနာများပေါ်ပေါက်လာသည်။ ဤပြဿနာများ ပေါ်ပေါက်လာသည့်အခါ သို့မဟုတ် ပေါ်ပေါက်လာမည်ဟု မျှော်လင့်ရသည့်အခါ၊ ဆေးကုသမှုဆိုင်ရာ စမ်းသပ်မှုတစ်ခုတွင် ၎င်းတို့အား ကျင့်ဝတ်ကော်မတီ သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ ပြန်လည်သုံးသပ်ရေးဘုတ်အဖွဲ့မှ ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။
အသိပေး သဘောတူညီချက်ကို နိုင်ငံတော်နှင့် နိုင်ငံတကာဥပဒေနှစ်ခုစလုံးတွင် ထည့်သွင်းဖော်ပြထားသည်။ ‘လွတ်လပ်သော သဘောတူခွင့်ပြုချက်’ သည် နိုင်ငံတကာ နိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ ပဋိညာဉ်တွင် ကုလသမဂ္ဂက ၁၉၆၆ ခုနှစ်တွင် လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့ပြီး ၁၉၇၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် သက်ဝင်စေရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ပဋိညာဉ်၏ အပိုဒ် ၇ သည် “လွတ်လပ်စွာ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ပြုလုပ်သော စမ်းသပ်မှုများကို တားမြစ်ထားသည်။ ဘာသာရပ်၏ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် သိပ္ပံနည်းကျ စမ်းသပ်မှု”။ ‘၂၀၁၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလအထိ အဆိုပါပဋိညာဉ်တွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၇၃ နိုင်ငံ ပါရှိပြီး အတည်ပြုချက် မရရှိဘဲ နောက်ထပ် လက်မှတ်ရေးထိုးသူ ခြောက်နိုင်ငံ ရှိသည်။
မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အသိပေး သဘောတူညီချက်သည် နိုင်ငံသားတို့၏ အခြေခံ အခွင့်အရေးတစ်ရပ်ပင်ဖြစ်ပါကြောင်း The Daily Eleven သတင်းစာက ရေးသားအပ်ပါသည်။
■အောက်တိုဘာ ၁၃ ရက်ထုတ် The Daily Eleven သတင်းစာ အယ်ဒီတာ့ အာဘော်
