ဖိုး​ခေါင်​တောင်တန်းရဲ့ အ​နောက်ဘက်ရင်ပြင် ​စျေးဆိုင်တန်း အရှေ့မှာ တုံ့ခနဲ ကားရပ်လိုက်​တော့ ရန်အောင်ဇေယျ ( ခ) သျှစ်​သောင်း ပုထိုး​တော်ကြီးကို လွမ်းတသသ ​ငေး​မော​နေမိတယ်။ ကိုဗစ်မတိုင်ခင်က​ရော ရခိုင်ရဲ့ ပြည်တွင်းစစ်​တွေ မဖြစ်မီက သျှစ်​သောင်းဘုရားပွဲ ဆိုရင် ကြက်ပျံမကျစည်ကားခဲ့တဲ့ ဒီ​နေရာမှာ ယခုဆိုရင် ခရီးသွား ဘုရားဖူး​တွေကလည်း မရှိသလောက်ပါပဲ။

ပုထိုး​တော် မုခ်ဦး​အောက်က​နေ ရှည်လျားကြီးမားတဲ့​ကျောက်ချပ်​လှေကားအတိုင်း တက်လာခဲ့​ပြီး ဝဲဘက်ရင်ပြင်မှာ အမှတ်တရ​တွေ​ရော မှတ်တမ်း​တွေအတွက်ပါ ဓာတ်ပုံ ရိုက်လိုက်ကြတယ်။ သျှ​စ်သောင်း ပုထိုး​တော်ကြီးဟာ ​မြောက်ဦးနန်​းတော်ရာရဲ့​မြောက်ဘက် ဖိုး​ခေါင် ​တောင်ကလပ်မှာ တည်ရှိ​နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပုထိုး​တော်ကြီးအတွင်း ဗုဒ္ဓရုပ်ပွား​တော်များအပါအဝင် ရုပ်တု​ပေါင်း ရှစ်​သောင်းရှိတဲ့အတွက် သျှစ်သောင်းဘုရားဟု ​ခေါ်ဆိုကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ကျွန်​တော်တို့ကို့ လိုက်ပို့​ပေးတဲ့ ဆရာကြီး ဦးတင်ညွန့်​မောင်က “ရှစ်သောင်းဘုရားကို မြောက်ဦးမင်းဆက် ၁၂ ဆက်မြောက် ဘုရင်ဖြစ်တဲ့ မင်းဗာကြီးဘုရင်က သက္ကရာဇ် ၈၉၇ ခုနှစ် ကဆုန်လဆန်း ၅ ရက်နေ့မှာ  ပန်းရံကျော်​တွေကို ဆင့်ခေါ်ပြီး အဲဒီနှစ်တန်ဆောင်မုန်းလပြည့် စနေနေ့မှာ စတင်တည်ခဲ့တယ်”လို့ ရှင်းပြပါတယ်။

မင်းဗာဘုရင်ဟာ ​မြောက်ဦးထီးနန်းကို ​ကောဇာသက္ကရာဇ် ၈၉၃ ခုနှစ်မှ ၉၁၅ ခုနှစ်အထိ ထီးနန်းစိုးစံခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

သျှစ်​သောင်းပုထိုးတော်ကြီးရဲ့ ​နောက်ခံသမိုင်း​ကြောင်း​တွေကိုလည်း သိခွင့်ရခဲ့ပါတယ်။ သျှစ်​သောင်းပုထိုးတော်ကြီးကိုတည်စဉ်က ဦးစွာပထမ ဖိုးခေါင်တောင်ရဲ့ အလယ်အလတ်မှာ မြေတလင်းညီစွာညှိပြီး ရှစ်သောင်းသော ဓာတ်တော်မွေတော်နှင့်တကွ ဉာဏ်တော် နှစ်တောင်နှင့် တစ်မိုက်စီရှိတဲ့ ရွှေဆင်းတု ၁၀၈ ဆူ၊ ငွေဆင်းတု ၁၀၈ ဆူ၊ ရတနာကိုးပါးဖြင့် သွန်းအပ်သော ဆင်းတုတော် ၁၀၈ ဆူတို့ကို တစ်ခန်းကျစီ ကိန်းဝပ်စေတော်မူပြီးမှ ရှစ်သောင်းလေးထောင်သော ရတနာတို့ဖြင့် သွန်းအပ်သော ရုပ်ပွားငယ်တို့ကိုလည်း ထည့်သွင်းတည်ထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

သျှစ်​သောင်းပုထိုး​တော်ကြီးအတွင်းမှာ နောင်ပွင့်တော်မူမယ့် ဘုရားရှင်တို့ကို ရည်စူးပြီး ကျောက်ညိုနဲ့ ထုဆစ်ထားတဲ့ ဘုရားအဆူရေ နှစ်သောင်း၊ ရတနာခုနစ်ပါးနဲ့ ထုလုပ်ထားတဲ့  ဆင်းတုတော် ခြောက်သောင်း ပေါင်းရှစ်သောင်းသော ရုပ်တု​တွေ ကိန်းဝပ်စံပါယ်လျက်ရှိသလို မဏ္ဍိုင်ငါးခုတို့ကို ဗဟိုပြုကာ ရှင်တော်ဘုရား နုစဉ်အခါက ကျင်လည်ခဲ့ရသော ဘဝတို့ကို ရုပ်လုံးထုထားပါတယ်။

ရှစ်သောင်းဘုရားဟာ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက်၊သုံးဘက်လုံးမှာ မဟာရံတံတိုင်းများ ပိတ်လျက်ရှိပြီး  အရှေ့ဘက်ရှိ တောင်ခြေရင်းမှဘုရားသို့ဝင်ရန် မုခ်ပေါက်ရှိပါတယ်။ ပထမပစ္စယံအရောက်ထိပ်ဝတွင် လက်ဝဲဘက်၌ အလျား နှစ်ပေခွဲ၊ အနံနှစ်ပေခွဲ၊ အမြင့်ခုနစ်ပေကျော်ရှိတဲ့ သမိုင်းဝင်ကျောက်စာတိုင် တစ်တိုင်ရှိပါတယ်။ ပုထိုး​တော်အတွင်းရှိ ဗုဒ္ဓရုပ်ပွား​​တော်ကို ကြည်ညို ဖူး​မြော်ကြပြီးတဲ​့နောက်မှာ ဝင်ကပါသဖွယ် တည်​ထားတဲ့ အတွင်းလိုဏ်ဂူအတွင်းကို ဝင်​ရောက်ခဲ့ကြပါတယ်။ ​ကျောက်ဆင်းတု ရပ်ပွားတော်များစွာကိုလည်း ဖူး​မြော်ခွင့်ရခဲ့ပါတယ်။

လိုဏ်ဂူရဲ့ ဒုတိယပတ်လမ်း လိုဏ်ဂူနံရံမှာ​တော့ ဗုဒ္ဓဘုရားရှင် နုစဉ်ခါက ကျင်လည်ခဲ့ရ​တဲ့ ဘဝ​တွေ​ကို ရုပ်လုံးရုပ်ကြွ​တွေနဲ့  ထုဆစ်ထားတာကိုအံ့သြစွာ​ တွေ့ရှိရပါတယ်။

ဒီပုထိုး​တော်ကြီးဟာ ခုဆိုရင် နှစ်​ပေါင်း ၅၀၀ နီးပါးရှိလာပါပြီ။ ကျောက်ဆစ်လက်ရာ​တွေက ငလျင် ဒဏ်ကို ခံနိုင်​အောင်၊ အက်ဂိုးသံ​တွေ မထွက်​အောင်တည်​ဆောက်ထားတာကို​ တွေ့ရပါတယ်လို့ ဆရာကြီးက ဆိုပါတယ်။

​ရှေးနှစ်​ပေါင်း ၅၀၀ ​လောက်က ရခိုင်လူမျိုး​​တွေရဲ့ ဗိသုကာပညာကို အံ့သြဘနန်း ချီးကျူး​နေမိပါတယ်။ အပြင်ပတ်လမ်းကထွက်ကာ ထုက္ကန်သိမ် ပုထိုး​တော်ကြီးကိုလှမ်း မျှော်ကြည့်ရှုရတဲ့ မြင်ကွင်းကလည်း လက်ရာမြောက် ပန်းချီကားတစ်ချပ် လိုပါပဲ။ သျှစ်​သောင်းပုထိုး​တော်ကြီးနဲ့ တစ်ဆက်တစ်စပ်တည်းရှိ​နေတဲ့ အံတော်သိမ် ပုထိုး​တော်သို့ သွား​ရောက်ဖူး​​မြော်ခဲ့ကြပါတယ်။

အံ​တော်သိမ်ဘုရားဟာ မူလကုသိုလ်ရှင်ဘုရင် မင်းစောလှက ခရစ်နှစ် ၁၅၂၁ ခုနှစ်မှာတည်ထားခဲ့ပြီး ၁၅၉၆ ခုနှစ်တွင် မင်းရာဇာကြီးက ပြန်လည်ပြုခဲ့တာလို့ဆိုပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်ရဲ့ အံတော်ဓာတ်ကို ဌာပနာထည့်ကာ တည်ထားတဲ့အတွက် အံတော်သိမ်ပုထိုးလို့လည်း ​ခေါ်တွင်ကြပါတယ်။ သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီးအနားမှာ တည်ရှိတဲ့ ထုက္ကသိန် ပုထိုး​တော်ကြီးဟာ  တောင်မြောက်ပေ ၁၁၀၊ အရှေ့အနောက်ပေ ၁၃၇ ပေ ရှည်ပြီး ပေနှစ်ဆယ်ခန့် အမြင့်ရှိတဲ့  တောင်ကုန်းပေါ်မှာ ကျောက်တုံးကြီးတွေနဲ့  တည်ဆောက်ထားတာပါ။

ပုထိုးတော်ကြီးရဲ့တည်​နေပုံကလည်း အောက်ခံကျောင်းပေါ်ရှိ အလယ်စေတီကို စေတီလေးဆူ ရံထားပုံဖြစ်ပါတယ်။ စေတီပုံစံမှာ သပိတ်မှောက်အပေါ်၌ ကုဗပုံဓာတု ဂမ္ဘဆင့်ထားဟန်ပါတယ်။ အောက်ခံကျောင်းမှာ ဝင်လမ်းတစ်ခုတည်း ရှိပြီး ခရုပတ်ပုံစံ လိုဏ်နှစ်ခုရှိပါ တယ်။ လိုဏ်လမ်းအဆုံးမှာ​တော့ ဂန္ဓကုဋီတိုက်ရှိတယ်။ လိုဏ်လမ်းတစ်လျှောက်၌ ဂူကျောင်း ၁၄၆ ကျောင်းရှိပြီး ဆင်းတုတော်များရှိ  ဂူကျောင်းအဝတွင် ကျောက်ဆစ် ရုပ်ကြွများရှိပြီး စုစုပေါင်း ၃၃၀ ကျော်တည်ရှိပါတယ်။

ပုထိုး​တော်ကြီးအတွင်းမှာ မြောက်ဦးခေတ်လယ်ပိုင်းက ဝတ်စားဆင်ယင်မှုကို တွေ့ရှိနိုင်ပါတယ်။ ရုပ်ကြွများကို ရာထူးအဆင့်အတန်း အလိုက် ဆင်ယင်မှုကွဲပြားအောင် ထုလုပ်ထားတာကိုလည်း​ တွေ့ရပါတယ်။ ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုး​တော်ကြီးကို  ဘုရင်မင်းဖလောင်းက ခရစ်နှစ် ၁၅၇၁ ခုနှစ်မှာ တည်ထားခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ မှတ်တမ်း​တွေအရ သိရပါတယ်။ ထုထည်ကြီးမား၍ ခရုခွေပုံစံ လိုဏ်ပတ်ကြောင့် ခံတပ်ဟုလည်း ဆိုစမှတ်ရှိပါတယ်။

ထုက္ကန်သိမ်ပုထိုး​တော်ကြီး လိုဏ်ပတ်တ်လမ်းအတွင်း အ​မှောင်လွှမ်း​နေ​ပေမဲ့ ဂန္ဓကုဋီတိုက်အတွင်းမှာ စံပယ်တော်မူ​နေတဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတု​တော်အား ဖူး​မြော်ကြည်ညိုပြီး​နောက် ရခိုင်ရိုးရာ ကျင်ပွဲကျင်းပ ပြုလုပ်တဲ့ ကွင်းပြင်ကိုဖြတ်ကာ ကား ရှိရာသို့ လာရင်း ပွဲတော်ကာလ သူနိုင်ကိုယ်နိုင် အပြိုင်နွှဲတဲ့ ရိုးရာပြိုင်​လောင်းကို လေ့လာကြည့်ရှုပြီးတဲ့ ​နောက်​တော့ ကိုး​သောင်းပုထိုး​တော်ကြီးသို့ သွား​ရောက်ခဲ့ကြပါတယ်။

အဖ ရှစ်​သောင်း သားကိုး​သောင်းလို့ လူသိများခဲ့တဲ့ ကိုးသောင်း ပုထိုး​တော်ကြီးဟာ ​မြောက်ဦးမြို့ရဲ့ အရှေ့ဘက် တစ်မိုင်ခန့် အကွာမှာ တည်ရှိတာဖြစ်ပါတယ်။ ရခိုင်ဘုရင် မင်းတိက္ခာဟာ ​အေဒီ ၁၅၅၃-၁၅၅၆ ခုနှစ်အတွင်းမှာ တည်ထားခဲ့သော ပုထိုးတော်ကြီး ဖြစ်ပြီး ဘုရားဆင်းထုတော်ကိုးသောင်း ကိန်းဝပ်စံပယ်နေတဲ့အတွက် ကိုးသောင်းဘုရားပုထိုးတော်ကြီးဟု အမည်တွင်ပါတယ်။

ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီးကို သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီးတည်ခဲ့တဲ့ ဘုရင်ရဲ့သားတော် ရခိုင်ဘုရင် မင်းတိက္ခာ တည်ထားခြင်းဖြစ်ပါ တယ်။ ဖခင်တည်ထားတဲ့ပုထိုးတော်မှာ ဘုရားဆင်းတုတော်ပေါင်း ရှစ်သောင်းသာရှိ​ပေမဲ့ အဖေထက် ကြောဝါလိုတဲ့အတွက် ဘုရားဆင်း တုတော်ပေါင်း ကိုးသောင်း ထားရှိမည်ဟု ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ တည်ခဲ့တာ ဖြစ်တယ်လို့ ဆရာကြီးက ရှင်းပြပါတယ်။ သို့​ပေမဲ့ ဘုရားတည်စ အချိန်မှာ တစ်ခါ၊ ထီးတော်တင်တဲ့ အချိန်မှာ တစ်ခါ မိုးကြိုးထိမှန်တဲ့ အတွက်နောက်ဆုံးမှာ မအောင်မြင်ခဲ့ဘူးလို့ မှတ်တမ်း​တွေအရ သိရပါတယ်။

မြောက်ဦးရှေးဟောင်း သုတေသနဌာနအ​နေနဲ့  ၁၉၉၆ ခုနှစ်က ပုထိုးတော်ကြီးကို ပြန်လည်တူးဖော်ခဲ့တာ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သာ ပြီးစီးခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ကျွန်​တော်တို့ကို့ လိုက်ပို့​ပေးတဲ့ ဆရာကြီး ဦးတင်ညွန့်​မောင်က “ဒီပုထိုးတော်ကြီးကို မင်းဗာဘုရင်ရဲ့ သား​တော် မင်းတိက္ခာက ခြောက်လနဲ့အပြီးတည်ခဲ့တဲ့အတွက် ခိုင်ခ့ံမှု မရှိတဲ့အပြင်မိုးကြိုးခလို့ ပြိုပျက်ခဲ့တာလို့” လို့ ဆိုပါတယ်။

265428253_4497355277028796_288214633571998758_n.jpg

​မြောက်ဦးတစ်ခွင် ဘုရားပုထိုး​တွေ ဖူး​မြော်ကြည်ညို ​လေ့လာခွင့် ရရှိ​စေဖို့  ​စေတနာ ​မေတ္တာ ကရုဏာ အပြည့်နဲ့ ချစ်တပည့် ကျွန်​တော်နဲ့ အတူ မြဝတီခရီးသွားသတင်းအဖွဲ့ကို  လိုက်ပို့​ပေးတဲ့ ဆရာကြီး​အား နေအိမ်အထိ ပြန်လိုက်ပို့ပေးကာ ကျွန်​တော်နဲ့​ နေ​နော်က လက်ဆယ် ဖြာထိပ်မှာမိုးပြီး ဦးချကန်​တော့ခဲ့ပါတယ်။ ကျွန်တော့်အတွက်က​တော့ နှစ် ၃၀ ​ကျော်ကြာမှ ဆရာကြီးကို ကန်​တော့ခွင့် ကြုံတဲ့အတွက် ဝမ်းသာပီတိဂွမ်းဆီထိလို့ ဆိုရမှာ​ပေါ့။

ဆရာကြီးကို နှုတ်ဆက်မြောက်ဦးက ထွက်လာ၊​​ ဓညဝတီ မြို့ဟောင်း နယ်​မြေက မဟာမြတ်မုနိဘုရားကြီး ဆိုတဲ့ လမ်းနှစ်ဖက်ကိုခွကာ ပြုလုပ်ထားတဲ့ မုခ်ဦးအဝ​ရောက်​တော့ ကားရပ်ကာ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြ​ရဲ့။

​ကောဇာသက္ကရာဇ် ၁၂၃ ခုနှစ် ဓညဝတီပြည့်ရှင် စန္ဒသူရိယမင်းကြီးဟာ  အ​နောက်မစ္ဇျိမ ​ဒေသမှာ ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်ပွင့်​တော်မူတဲ့သတင်းကို ကြားသိရ​တော့ စိတ်မ​နောနဲ့ပင့်ဖိတ်ကာ တရား​တော်နာယူပြီး​နောက် ဓညဝတီမှပြန်မကြွခင်မှာ ဗုဒ္ဓကိုယ်စား ကိုးကွယ်ရာအဖြစ် ထား​ရစ်ပေးခဲ့ပါလို့​လျှောက်ထားချက်​ကြောင့် ဘုရားရှင်ကိုယ်တိုင်ရင်​ငွေ့​တော်နဲ့ သွန်းလုပ်ခဲ့တဲ့ “မဟာမြတ်မုနိ ဘုရား” လို့ အဆိုရှိပါတယ်။

ကျွန်​တော်တို့ ကြည်ညိုဖူးမြော် ကြ​သော မဟာမြတ်မုနိရုပ်ပွားတော်ကို ဂေါတမဗုဒ္ဓ သက်တော်ထင်ရှား ရှိစဉ်က ရင်​ငွေ့တော်နဲ့ သွန်းလုပ်ခဲ့ တဲ့ စစ်မှန်သော ဗုဒ္ဓရဲ့ကိုယ်ပွား ဖြစ်တယ်လို့ ရခိုင်တိုင်းရင်းသား​တွေက ယုံကြည်ကြပါတယ်။

ထို့အတူ တစ်ဖက်မှာလည်း အေဒီ ၁၇၈၄ ခုနှစ် ရခိုင်ပြည်ကို ဘိုးတော်ဘုရား သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် မန္တလေး အမရပူရသို့ ယူဆောင်သွားတဲ့ မဟာမုနိဘုရားရဲ့နေရာမှာ ရခိုင်ပြည်သူ​တွေက အစားထိုး ကိုးကွယ်ထားတဲ့ တန်ခိုးကြီး မဟာမုနိရုပ်ပွားတော် ဖြစ်တယ်လို့လည်း ဆိုကြပါတယ်။

၁၇၈၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာဘုရင် ဘိုးတော်ဘုရားသည် ရခိုင်ပြည်ကို သိမ်းပိုက်ပါတယ်။ ထို့နောက် မဟာမုနိရုပ်ရှင်တော်မြတ်နဲ့အတူ မဟာကျန်ဘုရားနဲ့ မုနိ ဘုရား၊​ကြေးဆင်းတု ​ဘုရားများစွာကို မြန်မာပြည်သို့ ပင့်​ဆောင်သယ်ယူသွားခဲ့ပါတယ်။ မဟာမြတ်မုနိရုပ်ရှင်တော်မြတ်ကြီးအား မန္တ​လေးမြို့မှာ ယနေ့အထိတိုင် အလေးအမြတ်ဆုံးထား ကိုးကွယ်ကြတဲ့ ရုပ်တုတော်အဖြစ် ဆက်လက်မှတ်ယူထားကြဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ဆုံးရှုံးသွားတဲ့ အမွေအနှစ်ကြောင့် ရခိုင်ပြည်သူ​တွေဟာ နက်နက်နဲနဲ စိတ်ထိခိုက်စေခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။

ဆရာကြီး ဦး​အောင်သာဦး​ရေးသားခဲ့တဲ့ ရခိုင်ရာဇဝင်ရဲ့ အဆိုအရ မန္တလေးသို့ ပင့်​ဆောင်သွားတဲ့ ဗုဒ္ဓဆင်းတု​တော်မှာ မဟာမြတ်မုနိဘုရားသွန်း​လောင်းပြီး ကျန်တဲ့ ရတနာကိုးသွယ်နဲ့ သွန်း​လောင်းထားတဲ့ မဟာကျန်ဘုရားလို့ မှတ်သားခဲ့ဖူးပါတယ်။ မဟာမြတ်မုနိဘုရားကို သွန်းလုပ်ပြီး ကျန်ရှိ​နေ​တဲ့ ရတနာ​​တွေနဲ့ သူရိယစက္ကမင်းက စန္ဒမုနိ၊ သကျမုနိ၊ ရာဇမုနိ၊ စူဠာမုနိ၊​ ဒေဝမုနိဆိုပြီး မုနိငါးဆူတို့ကို သွန်း လုပ်ခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ သမိုင်းမှတ်တမ်း​တွေအရ သိရပါတယ်။

​​ကျောက်​တော်မြို့၊ ဓညဝတီ မြို့​ဟောင်းနယ်​မြေရှိ မဟာမြန်မုနိဘုရားအား ၁၉၉၄ ခုနှစ်က ဗိုလ်ချုပ်ခင်ညွန့် ကပ်လှူခဲ့တဲ့ စလွယ်တော်၊ နားဋောင်း​တော်၊ နားကင်းတော်နှင့် ပခုံးပေါ်တွင် တပ်ဆင်ထားတဲ့ စွန်တော်တို့ကို ယခုအခါ ဖြုတ်ချပြီး မူလအတိုင်းဖူး​မြော်ရတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၅ ရက်မှာ ဒေသခံပြည်သူ တစ်သောင်းခန့်က မဟာမြတ်မုနိရုပ်ပွားတော်ရှိ စလွယ်တော်၊ နားဋောင်း​တော်၊ နားကင်းတော်နှင့် ပခုံးပေါ်မှာ တပ်ဆင်ထားတဲ့ စွန်တော်တို့ကို ဖယ်ရှားပေးရန် ဆန္ဒဖော်ထုတ်ခဲ့တဲ့အတွက် ဂေါပကအဖွဲ့က ရုပ်ပွားတော်ရှိ စလွယ်တော်၊ နားကင်းတော်၊ စွန်တော်နှင့် မကိုဋ်တော်များကို ဖယ်ရှားပေးခဲ့ ရတယ်လို့လည်း သိရပါတယ်။ မဟာမြတ်မုနိဘုရားရုပ်ပွားတော်မှာ စလွယ်တော်နှင့် ဆက်စပ်ပစ္စည်းတွေဟာ ယခင်က မရှိခဲ့ပါဘူးလို့ဆိုပါတယ်။

ယခု ဖူးမြော်ကြည်ညိုရတဲ့ မဟာမြတ်မုနိဘုရားက ဘုရားရှင်ရဲ့ ရင်​ငွေ့​တော်နဲ့သွန်းလုပ်ခဲ့တဲ့ ရုပ်ရှင်တော်အစစ်လား။ ဘိုး​တော်ဘုရား ပင့်​ဆောင်သွားတဲ့ မန္တ​လေးမဟာ မြတ်မုနိဘုရားက အစစ်လားဆို တာကို​တော့ မသိရပါဘူး။ ဒီလိုနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့မြို့​တော် စစ်​တွေသို့ ခရီးဆက်ခဲ့ကြပါ​တော့တယ်။

ကားလမ်းတ​စ်လျှောက်မှာ လမ်း​ကြေး၊ မြို့ဝင်​ကြေး​တွေ​ကောက်ခံတာ မ​တွေ့ရသလို ​ကျောက်​တော် မြို့အဝင် ကစ္စပနဒီတံတားမှာ တံတားကြေး ​​ကောက်ခံ​တာ မ​တွေ့ရပါဘူး။ ယခု​တော့ စည်ပင်က တံတား​ကြေး​ ကောက်ခံတော့မယ်လို့လည်း သိရပါတယ်။

စစ်​တွေမြို့​တော် ​ဝေသာလီ ရင်ပြင်အနီးသို့​ရောက်ချိန်မှာ Eleven Media Group ရဲ့ စစ်​တွေ သတင်း​ထောက် ကိုဝင်း​မောင်က ကြိုဆိုပြီး တည်းခို​ဖို့နေရာအတွက် စီစဉ်ပေးပါတယ်။ မင်းဗာကြီးလမ်း​ပေါ်က တည်းခိုခန်းမှာ ​နေရာချပြီး စစ်​တွေပွိုင့်ကို အ​ပြေးအလွှားသုတ်​ခြေတင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ကုလားတန်မြစ်နဲ့ ဘင်္ဂလားပင်လယ်​အော်တို့ဆုံရာ မြစ်ဆုံမှာတည်ရှိတဲ့ စစ်​တွေပွိုင့် အပန်း​ဖြေစခန်း​နေရာမှာ လာ​ရောက်အပန်း​ဖြေ အနားယူသူတွေနဲ့ စည်ကားလို့​နေပါတယ်။

ကမ်းခြေဟာ စစ်တွေမြို့ရဲ့ တောင်ဘက်အစွန်ဆုံး၊ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်နဲ့ ကုလားတန်မြစ်ကမ်း နဖူးကြားမှာ တည်ရှိပြီး ပွိုင့်ကမ်းခြေလို့လည်းလူသိများတယ်။ မြို့ရဲ့ အစွန်မှာတည်ရှိတဲ့ ပွိုင့်ကမ်း​ခြေသို့​ရောက်သွားချိန်မှာတော့ နေညို​နေပြီ။ တိမ်​တောက်​တွေကို ​​ငေး​မောရင် အပန်း​ဖြေ​နေကြတယ်။ ကမ်းခြေမှာ ပင်လယ်ပြင်ရှုခင်းကို ခံစားနိုင်ဖို့  ရင်ပြင်ကျယ်တခုကိုလည်း တည်​ဆောက်ထားပါတယ်။

ပင်လယ်ပြင်ရဲ့နှုတ်ခမ်းသား​ပေါ်မှာ ရှုခင်းကြည့်တာဝါတစ်ခု၊ မီးပြတိုက်တစ်ခု၊ ရခိုင့်ရိုးရာ အထိမ်းအမှတ်သင်္ကေတဖြစ်တဲ့ ရခိုင့် ဒဏ္ဍာရီ ရခိုင်ဗျာလ် (နဝရူပဗျာလ်လို့လည်း ခေါ်ဆိုကြသေးတယ်) ရုပ်တုတစ်ခုနဲ့  ရခိုင့်ရိုးရာ ကျင်ရုပ်တုကိုလည်း တွေ့ရှိနိုင်ပါတယ်။

ရခိုင်ရိုးရာ ကျင်ကိုင်​နေတဲ့ ရုပ်တုရဲ့​ရှေ့မှာ​ “ငါရို့ချစ်​တေ မြို့စစ်တွေ” စာတမ်းကို ​နောက်ခံပြုပြီး အမှတ်တရ ဓာတ်ပုံရိုက်​နေသူ​တွေလည်း မနည်းလှပါ။

ဒါ့အပြင် ရင်ပြင်မှာ ပလွေမှုတ် နေဟန် ရုပ်တုကြီးတစ်ခုနဲ့  ငါးပေခန့်ရှည်တဲ့ ရခိုင့်ရှေးဟောင်းအမြောက် တစ်ခုကိုလည်း ထားရှိတာ ​တွေ့ရပါတယ်။ ပွိုင့်မျှော်စင်က အ​နောက်​တောင်ဘက်သို့ လှမ်း​မျှော်ကြည့်လိုက်တော့ မှုန်ပျပျ ကျွန်း​လေး​ပေါ်က မီးပြတိုက်တစ်ခုကို​တွေ့ရပါတယ်၊၊ ​လေးညှင်း​တောင်မီးပြလို့​ခေါ်ပြီး ယခင်က သ​င်္ဘောတွေ အန္တရာယ်ကင်းကင်း​မောင်းနှင်နိုင်ဖို့ လမ်းပြခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။

ကမ်းခြေ ​ကျောက်​ဆောင်​တွေ ဆီရိုက်ခတ်​နေတဲ့ လှိုင်းလုံး​တွေကို ကြည့်ရင်း ဘင်္ဂလားပင်လယ်​အော်ထဲ နစ်ဝင်သွားတဲ့ ​နေလုံးကြီးကို​ ငေး​မော​နေကြတယ်။ ရိုက်ခတ်​နေတဲ့ လှိုင်းလုံး​တွေကလှသလို အမှိုက်တွေကလည်း ပြန့်ကြဲ​လို့နေပါတယ်။ တိမ်ပလီ​တွေ ယှက်ဖြာနေတဲ့မိုး​ကောင်းကင်နဲ့ ပင်လယ်ရေတို့ ဂဟေဆက်ချိန်မှာ ဖြာထွက်​နေတဲ့ အလင်း​ဖျော့​ဖျော့​လေးက ဆွတ်ပျံ့လွမ်း​မောဖွယ်​ကောင်းလှပါတယ်။

​နောက်​နေ့ မနက်မှာ​တော့ အလွမ်းမ​ပြေတဲ့ ပွိုင့်ကမ်း​ခြေကို ထပ်သွားပြီး အမှတ်တရ​​ ဓာတ်ပုံရိုက် ဖြစ်ကြတယ်။ ပြီး​တော့ စစ်​တွေ​စျေး ကြီးမှာ ပင်လယ်ပြင်ရဲ့ ​ရေသယံဇာတလို့ ဆိုရတဲ့ ငါး​ခြောက် ၊ ငါးပိ၊ ပုစွန်ခြောက်​တွေဝယ်။ လူငယ်စာ​ရေးဆရာ ကိုဝေဟင်အောင်၊ ကိုသန်းလှိုင်တို့နဲ့ ​ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်​အေးချမ်း​နေတဲ့ အခြေအ​နေ​တွေကို ​လက်ဖက်ရည်ဝိုင်းမှာ​ စကား​တွေ​ပြောဖြစ်ကြတယ်။

ဒီလို အ​ခြေအ​နေမှာ ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ​လေ့လာ​ရေးလာကြတဲ့ ကျွန်​တော်တို့ အဖွဲ့ကို ​ကျေးဇူးတင်ကြောင်းလည်း ကို​ဝေဟင်​အောင်က​ ပြောပါတယ်။ မေခ မလိခ မြစ်ဆုံမှာ မြင်ရတဲ့၊ ခံစားရတဲ့ သဘာဝအလှအပတွေကို ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ခံစားရတဲ့ ​နေရာတစ်ခုရှိတယ်လို့ သူက​ပြော​ပေမဲ့ ကျွန်​တော်တို့ မရောက်ဖြစ်ခဲ့ဘူး။ စစ်​တွေက​နေနှုတ်ဆက် ထွက်ခွာလာခဲ့ကြတယ်။ ​မြောက်ဦး နန်​းတော်ကုန်းရဲ့ အ​ရှေ့ဘက် ညောင်ပင်​အောက်မှာ ကားကိုရပ်ပြီး နန်း​တော်ကုန်း​ပေါ်သို့ တက်ခဲ့ကြပါတယ်။

သက္ကရာဇ် ၇၉၂ ခုနှစ်မှာ ဘုရင် မင်းစောမွန်က မြောက်ဦးထီးနန်းကို စတင်တည်​ဆောက်ခဲ့ကာ ထိုမင်းမှစ၍ မင်းပေါင်း ၁၂ ပါး ဆက်လက်စိုးစံခဲ့တယ်။ မင်းခေါင်ရာဇာ လက်ထက်အထိ စည်ကားခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဘုရင်မင်း​စောမွန်က နန်​းတော်တည်​ဆောက်ဖို့​​မြေနေရာ အရှာထွက်ချိန်မှာ ကျာတစ်​ကောင်ဟာ သားသမင်ကို ဖမ်းစားဖို့ လိုက်လာခဲ့​ပေမဲ့ ဒီနန်း​တော်ရာ ​နေရာအ​ရောက်မှာ သမင်က ကျားကို ပြန်လိုက်ခဲ့တဲ့ အတိတ်နမိတ်တွေ​ကောင်းတဲ့ ​အောင်​မြေလို့လည်း ဆိုပါတယ်။

မင်းခေါင်ရာဇာရဲ့ သားတော်မင်းဗာကြီးဟာ သက္ကရာဇ် ၈၉၃ ခု နှစ်တွင် နန်းတက်လေရာ မြောက်ဦး မြို့တော်ကို ထပ်မံ အကြီးအကျယ် ခမ်းနားထည်ဝါခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။

မင်းဗာကြီးမှစလို့ မင်းစနေလက်ထက်တိုင်မင်းဆက် ကိုးဆက်အုပ်စိုးခဲ့တာပါ။ မင်းစနေလွန်သော် မင်းဗာကြီးဘုရင်ရဲ့ မြစ်ဖြစ်တဲ့ နရပတိမင်းမှစ၍ မင်းပေါင်း ၂၈ ဆက် အုပ်စိုး​နေချိန်  ၁၁၄၆ ခုနှစ် ပြာသိုလဆုတ် ၇ ရက် စနေနေ့တွင် မြန်မာဘုရင် ဘိုးတော်ဘုရားက ရခိုင်ပြည်ကို သိမ်းယူပြီးနောက် ​မြောက်ဦးထီး နန်းပျက်သုဉ်းခဲ့ရတဲ့​နေရာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဥသြ​ရေ​သောက် ထီးနန်​းပျောက်ခဲ့​ပေါ့။ ​မြောက်ဦးခေတ် ထီးနန်း​တွေရဲ့ ကြီးကျယ်ခန့်ညားပုံကို မှန်းဆရင်း​ပေါ့။

ကျွန်​တော်ငယ်ငယ်က (ရှစ်တန်းတုန်းက) ဒီနန်း​တော်ကုန်းကို ဖြတ်ပြီး​ ​​နေ့စဉ်​နေ့တိုင်းသူငယ်ချင်း သုံးယောက်နဲ့အတူ ကျောင်းတက်ခဲ့ရတာကို အမှတ်ရ​နေမိတယ်။ ခု​တော့ ကျွန်တော်နေခဲ့တဲ့ အိမ်​တွေလည်း နန်း​တော်ရာ တတိယအထပ်မှာပါဝင်တဲ့အတွက် ဖျက်လိုက်ရ​ပါပြီ။ သူငယ်ချင်း​တွေလည်း ဘယ်ဆီ​နေမှန်း မသိတော့​ပေ။ နန်း​တော်ရာကို​ရောက်​တော့ ​ကျောင်းအတူတက်ခဲ့တဲ့ သူငယ်ချင်းသုံး​ယောက်ကိုလည်း သတိရ လွမ်းတ​နေမိတယ်။ နန်း​တော်ကုန်းက မခွာချင်​သေး​ပေမဲ့ ကားစတွက်​တော့မယ်ဆို​တော့ ​လေးဖင့်တဲ့​ခြေလှမ်းတွေနဲ့ နန်း​တော်ရာကို ​ကျောခိုင်းခဲ့ရတာ​ပေါ့။ ကားမှန်ပြတင်းက သမင်လည်ပြန် လှည့်ကြည့်လိုက်ချိန်မှာ ​မြောက်ဦးနန်း​တော်ကုန်းက ​​ဝေ၍ ဝေး၍ ကျန်ရစ်ခဲ့ပါတော့တယ်။