(၁)

တန်ဖိုးခိုင်မာ အားကောင်းလာသည့် အမေရိကန်ဒေါ်လာနှင့် လှိုင်းလုံးကြီးများကဲ့သို့ တလိမ့်လိမ့်မြင့်တက်လာသော အတိုးနှုန်းများကြောင့် ဖရိုဖရဲဖြစ်လာနိုင်သည့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအခြေအနေအတွက် နိုင်ငံများအားလုံး ကြိုတင်စိုးထိတ်နေကြပြီ။ 

တစ်ရက်ပြီးတစ်ရက် ပိုမိုကြီးမားလာသော မရေရာမှုဖိအားများအောက်၌ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ ဘဏ္ဍာရေးဈေးကွက်များ၏ ရုန်းကန်လှုပ်ရှားမှုများကို   အထင်သားမြင်နေကြရ၏။  ဗြိတိန်နိုင်ငံတွင်  အစိုးရငွေချေးစာချုပ်များ (ဘွန်းများ) မှ အကျိုးအမြတ် တိုးပွားမှုမြင့်တက်လာခဲ့ပြီး  စတာလင်ပေါင်ငွေကြေး တန်ဖိုးသည် ကျဆင်းလျက်ရှိနေစဉ် အင်္ဂလန်ဗဟိုဘဏ်သည်  ဈေးကွက်များ ဖိအားများလျော့ကျစေရေးအတွက် ကြေညာချက်များ အလျင်အမြန်ထုတ်ပြန်၍     

လုပ်ဆောင်နေရသည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး အင်အားကြီး ဂျပန်နိုင်ငံတွင်လည်း ပြည်တွင်းသုံးယန်းငွေကျဆင်းမှုကို ရပ်တန့်သွားစေရန် (၁၉၉၈ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ပထမဆုံးအကြိမ်) အစိုးရက နိုင်ငံခြားငွေလဲလှယ်ရေးဈေးကွက်တွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုများလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။ တရုတ်နိုင်ငံတွင်လည်း နိုင်ငံပြင်ပသို့ငွေကြေးများစီးထွက်မှုကို ဟန့်တားနိုင်စေရန် ဗဟိုဘဏ်က နိုင်ငံခြားငွေလဲလှယ်ရောင်းဝယ်ရေးအတွက် အရန်ငွေလိုအပ်ချက်များကို တိုးမြှင့်နိုင်ရေး  အားထုတ်ခဲ့ရသည်။   

ယခုကဲ့သို့ ဘဏ္ဍာရေးဈေးကွက်များ ကသောင်းကနင်းဖြစ်မှု၏ အဓိကအကြောင်းရင်းမှာ တစ်ကမ္ဘာလုံးနီးပါးရှိ ဗဟိုဘဏ်များ မကြုံဖူးလောက်အောင် မြှင့်တင်လာသော အတိုးနှုန်းများနှင့် တန်ဖိုးဆက်တိုက်မြင့်တက်လာသော အမေရိကန်ဒေါ်လာငွေကြေးတို့ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ကောက်ချက်ချကြသည်။ သို့သော် မတည်ငြိမ်မှု၊ မရေရာမှုတို့ကြားမှာပင် မကြာမီ အနည်းငယ်ပြန်လည်သက်သာရာရလာနိုင်မည်ဟုလည်း မျှော်လင့်နေကြပြန်သည်။  

(၂)   

နိုင်ငံအသီးသီးရှိ ဘဏ္ဍာရေးစျေးကွက်များကိုလေ့လာကြည့်သောအခါ ဈေးကွက်တစ်ခုစီ၌  မတူညီသောကိုယ်ပိုင်အခြေအနေများဖြစ်ပေါ်နေသည်ကိုတွေ့ရသည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံအစိုးရသစ်က ရာစုနှစ်ဝက်ကာလအတွင်း  အခွန်ဖြတ်တောက်မှုကို အကြီးဆုံးပြုလုပ်ရန်  စီစဉ်နေသည်။ ဂျပန်အစိုးရသည်လည်း  အတိုးနှုန်းမြှင့်တင်နေကြသည့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများစု၏ အခြေအနေနှင့်မတူဘဲ အတိုးနှုန်းကို အနိမ့်ဆုံးအဆင့်တွင် ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် အားထုတ်နေ သည်။ တရုတ်နိုင်ငံအစိုးရသည်လည်း ဇီးရိုးကိုဗစ် (zero-covid) ပေါ်လစီ၏ အကျိုးဆက်များနှင့် ရုန်းကန်နေရသည်။ ထို့ကြောင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအားလုံးသည်  တူညီသောစိန်ခေါ်မှုများကို အတူတကွ ရင်ဆိုင်နေကြရသည်ဟုဆိုရမည်။     

လက်ရှိအခြေအနေတွင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများစု၏ငွေကြေးတန်ဖိုးများသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာနှင့်ယှဉ်ပါက သိသိသာသာကျဆင်းနေခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ 

အမေရိကန် ကုန်သွယ်ဖက် ချမ်းသာသောနိုင်ငံများ၏ ငွေကြေးများနှင့် နှိုင်းယှဉ်သည့်အခါ ဒေါ်လာတန်ဖိုးအညွှန်းကိန်းသည် ယခုနှစ်၌ ၁၈ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်တက် လာပြီး နှစ်၂၀ ကာလအတွင်း ၎င်း၏အမြင့်ဆုံးသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ အမေရိကန်စီးပွားရေးအဆောက်အအုံအတွင်း၌ဖြစ်ပေါ်နေသည့် ငွေကြေးဖောင်ပွမှု (အင်ဖလေးရှင်း) နှင့် အတူ တစ်ပြိုင်နက်ကျင့်သုံးနေသည့် တင်းကျပ်သောငွေကြေးမူဝါဒကြောင့် ဈေးကွက်အားလုံး ထိခိုက်မှု၊ ခက်ခဲမှုများ ရှိနေခဲ့သည်မှာသေချာ၏။ 

(၃)

 လွန်ခဲ့သည့် ရက်သတ္တပတ်၊ ပြင်းထန်ကြမ်းတမ်းလွန်းသည့် ငွေကြေးမတည်ငြိမ်မှုများမဖြစ်မီအချိန်က ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ၊ ဘေဆဲလ်မြို့တွင်အခြေစိုက်သည့်  အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးဆိုင်ရာ ရှင်းလင်းရေးဘဏ် (Bank for International Settlements) က  ဗဟိုဘဏ်များ၏ အတိုးနှုန်းများ မြင့်တင်မည့်ကတိကဝတ်များကြောင့် ဈေးနှုန်းများမြင့်တက်လာခြင်းနှင့် အမေရိကန်အစိုးရငွေချေးစာချုပ်စျေးကွက်များ၏ ငွေဖြစ်လွယ်မှုအခြေအနေလည်း ပျက်စီးသွားခြင်းတို့ဖြစ် ပေါ်လျက် ဘဏ္ဏာရေးအခြေအနေအရပ်ရပ် ပြောင်းလဲလာခဲ့ကြောင်း မှတ်ချက်ပြုခဲ့သည်။  ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စတော့ရှယ်ယာများ ဈေးနှုန်းများသည် ဩဂုတ်လတွင်  

အနည်းငယ်မြင့်တက်မှုရှိခဲ့ပြီးသည့်နောက်တွင်  အနိမ့်အဆုံးအခြေအနေသစ်သို့ရောက်ရှိသွားခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ 

ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဆိုင်ရာ သုတေသနအဖွဲ့ကြီးဖြစ်သည့် မော်ဂန်စတန်လေ နိုင်ငံတကာရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဆိုင်ရာ သုတေသနလုပ်ငန်းကြီး (Morgan Stanley Capital International) ၏ နိုင်ငံများ အားလုံး ညွှန်းကိန်းသည်လည်း  ယခု ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ၂၅ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။   

ဈေးကွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာသော စိတ်ဖိစီးမှုများ နေရာတိုင်းရှိနေသည်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းမြင်နေရ၏။ အမေရိကန်အဆင့်နိမ့် ငွေချေးစာချုပ်များ (ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေမြင့်မားပြီး အတိုးနှုန်း မြင့်မားစွာပေးလေ့ရှိသည့် Junk bonds ဟုခေါ်သော ငွေချေးစာချုပ်များ)  မှရရှိနိုင်သည့် အကျိုးအမြတ်များသည် လွန်ခဲ့သောနှစ်က ဖြစ်ခဲ့သည့်နှစ်ဆထက်ကျော်လွန်ကာ ကိုး-ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးသို့ ပြန်တက်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာဘဏ္ဍာရေးသတင်းအချက်အလက်နှင့် သုတေသနကုမ္ပဏီ ဘလွန်းဘတ် (Bloomberg) ၏ အဆိုအရ  BBB အဆင့်သတ်မှတ်ချက် (Credit Rating အရည်အသွေးအားဖြင့် အလယ်အလတ်အဆင့်) ရှိ ကော်ပိုရိတ်ငွေချေး စာချုပ်များသည် ၁၃ နှစ်တာကာလအတွင်း အကျိုးအမြတ်တိုးပွားမှုမှာ ခြောက်-ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး ရှိလာသည်ဟုသိရသည်။

(၄)

ကော်ပိုရိတ်ဘဏ္ဍာရေးမှူးများ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနများသည်  လက်ရှိအခြေအနေများအရ ကြိုတင်ခန့်မှန်းမှုများပြုလုပ်လျက် မတည်ငြိမ်မှုကို မျှော်လင့်ထားကြပြီးဖြစ်သည်။ ဆုံးရှုံးနစ်နာမှုများကိုကာကွယ်နိုင်ရန် ကာကွယ်မှုများ ကြိုတင်ပြင်ဆင်စီမံထားကြပြီးဖြစ်သည်။       လက်ရှိအခြေအနေများသည်ကား စိုးရိမ်ကြီးစွာမျှော်လင့်ထားခဲ့သည့်အခြေအနေထက် ပိုမိုကျော်လွန်သွားခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့သောနှစ်က ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအတော်များများတွင် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုအခြေအနေကို ဂဏန်းနှစ်လုံးအခြေအနေအထိဖြစ်လာမည်ဟု ကြိုတင်မှန်းဆထားသူ အနည်းငယ်မျှသာရှိခဲ့သည်။ လက်ရှိမျက်မြင်အခြေအနေအောက်တွင်မူ ဈေးကွက်များသည် ယခင်ကမျှော်လင့်ထားခဲ့သည်ထက် ပိုမိုဆိုးရွားကာ အခက်အခဲအကျပ်အတည်း၊ ပြဿနာများ  ပေါ်ထွက်လာနေသည်။ မူဝါဒချမှတ်သူများအတွက်မူ မျှော်လင့်ထားသည့်က အခြေအနေကောင်း၊ မျက်မြင်တွေ့နေရသည်မှာ တစ်သီတစ်တန်းကြီးပေါ်လာသည့် ဆိုးရွားမှုများဖြစ်နေသဖြင့် စိုးရိမ်သောကတို့ တိုးပွားလာနေတော့သည်။   

 

(၅)

    အမေရိကန်ဗဟိုဘဏ်ကမူ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကို ချေမှုန်းရန် ကတိကဝတ်ပြုထားပြီးဖြစ်သဖြင့် မည်မျှပင်ထိခိုက်မှုများရှိပါစေ ဂရုစိုက်ဖွယ်ရှိပုံမပေါ်။   အတိုးနှုန်းမြှင့်တင်မှုကို စက်တင်ဘာ ၂၁ ရက်က ထုတ်ပြန်ပြီးသည့်နောက် ဗဟိုဘဏ်ဥက္ကဋ္ဌ ဂျရွန်းပါဝဲလ် (Jerome Powell) က အမေရိကန်စီးပွားရေးကို  ထိခိုက်နိုင်ခြေမရှိသည့်အခြေအနေများ တဖြည်းဖြည်းလျော့ပါးလာနေပြီဖြစ်ကြောင်း စိုးရိမ်တကြီး ကောက်ချက်ချခဲ့သည်။ ဗဟိုဘဏ်အနေဖြင့် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကို လျှော့ချမည်ဟု ကတိကဝတ်ပြုထားသည့်အတိုင်း နောက်ဆုတ်မည်မဟုတ်။ အမေရိကန် မာတီနေရှင်နယ်လ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်တစ်ခုဖြစ်သည့် ဘဏ်အော့ဖ်အမေရိက(Bank of America) က ထုတ်ဝေသည့် သုတေသနပြုချက်အရ ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်မှ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်အတွင်း ချမ်းသာသောနိုင်ငံများတွင် ငါး-ရာခိုင်နှုန်း အထက် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုအခြေအနေမှ နှစ်-ရာခိုင်နှုန်းသို့ ပြန်လည်ကျဆင်းရန်လုပ်ဆောင်ရာ၌ ပျမ်းမျှအားဖြင့် ၁၀ နှစ်ခန့် အချိန်ယူခဲ့ရကြောင်း ဖော်ပြထားသည်ကိုတွေ့ရသည်။ 

 

(၆)

    ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုမျှော်မှန်းချက်သည် လျင်မြန်စွာ ပြန်လည်ကျဆင်းလာနေခဲ့ပြီ။ အိုအီးစီဒီအဖွဲ့ကြီး၏ စက်တင်ဘာလ ၂၆ ရက်တွင်ထုတ်ပြန်သောခန့်မှန်းချက်၌ ယခုနှစ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဒီပီကို ဒီဇင်ဘာလကခန့်မှန်းခဲ့သည့် ၄ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်းထက် လျှော့ချလျက် သုံး-ရာခိုင်နှုန်းသာမြင့်တက်နိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းမျှော်လင့်ထားကြောင်း၊ လာမည့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင်လည်း ၂ ဒသမ ၂ ရာခိုင်နှုန်းသာရှိနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်းတွေ့ရသည်။ 

အကျိုးဆက်အားဖြင့် ကုန်ဈေးနှုန်းများ ကျဆင်းနေခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ဘရန့်ရေနံစိမ်း (Brent Crude Oil) သည် တစ်စည်လျှင် ကန်ဒေါ်လာ ၈၅ ဝန်းကျင်သို့ ပြန် လည် ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်အစ ဇန်နဝါရီလလယ်မှ ယခုအချိန်အထိ အနိမ့်ဆုံးအခြေအနေဖြစ်နေခဲ့သည်။

လန်ဒန်သတ္တုဈေးကွက် (London Metal Exchange) ၌လည်း ကြေးနီစျေးနှုန်းများသည် စက်တင်ဘာ ၂၆ ရက်၌ နှစ်လအတွင်း အနိမ့်ဆုံးသို့ ကျဆင်းလျက်ရှိသည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအားနည်းလာမှုက စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ၊ ကုမ္ပဏီများ ၎င်းတို့၏ အမြတ်အစွန်းခန့်မှန်းချက်များကို လျှော့ချရန်အကြောင်းဖြစ်လာ၏။ အတိုးနှုန်းများ မြင့်တက်လာခြင်းသက်ရောက်မှုသည် ရှယ်ယာဈေးနှုန်းများအတွက် ထိခိုက်မှုများဖြစ်လာကာ  ဝင်ငွေကျဆင်းမှုများလည်း

ဆက်လက်ဖြစ်လာပေလိမ့်မည်။   

(၇)

စီးပွားရေးနှေးကွေးခြင်းသည် ငွေမာအဖြစ် ကမ္ဘာကမစွန့်လွှတ်နိုင်သေးသည့် အမေရိကန်ဒေါ်လာကို အားနည်းသွားစေရန်မလုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့။ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများကိုယ်တိုင် လုံခြုံစိတ်ချရသည့် ငွေကြေးအဖြစ်လက်ခံလျက်ဒေါ်လာကိုပင်  လိုလိုလားလားရှိနေသေးသည်မဟုတ်ပါလော။ ဤသို့ဖြင့် စီးပွားရေး ကျဆင်းနေသည့်ကာလများအတွင်းမှာပင်  ဒေါ်လာငွေကြေးဈေးနှုန်းများသည်မြင့်တက်နေသည်မှာလည်း  ထူးထူးဆန်းဆန်းဟု မရှုမြင်နိုင်တော့ပေ။   

ထိုအခြေအနေကပင်  ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ နိုင်ငံများ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း အကြီးအသေးအများ၏ အနာဂတ် စီးပွားရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ထိတ်လန့်စရာ နိမိတ်ပြနေသကဲ့

သို့ ရှိနေလေတော့သတည်း။       

    

Reference: The Economist