ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကပ်ရောဂါကူးစက်မှုအား ဟန့်တားရန်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် နယ်စပ်အားလုံးပိတ်ထားခဲ့သည့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် ပြင်ပကမ္ဘာနှင့် ယခင်ကထက် ပိုမိုအဆက်ပြတ်နေခဲ့ပြီး ယင်းသို့ခက်ခဲသည့် အချိန်ကာလမျိုးတွင် လူထု၏သစ္စာခံမှုကိုပိုမို ရရှိစေရန်ကြိုးပမ်းနေသည်ဟု ကျွမ်းကျင်သူများက ပြောကြားခဲ့သည်။

နျူကလီးယားလက်နက်များနှင့် ပဲ့ထိန်းဒုံးကျည်စီမံကိန်းများကြောင့် နိုင်ငံတကာ၏ ပိတ်ဆို့မှုများကိုခံခဲ့ရသည့် မြောက်ကိုရီးယားသည် ယခင်ကတည်းက စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုမရှိခဲ့ဘဲ ယခုတွင် အစားအစာပြတ်လပ်မှုကို ဆိုးရွားစွာခံစားနေရသည်။

မြောက်ကိုရီးယားသည် အိမ်နီးချင်းတရုတ်နိုင်ငံတွင် ကပ်ရောဂါကူးစက်မှုများ မြင့်တက်လာသည့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလကတည်းက နယ်စပ်များကိုပိတ်ခဲ့ပြီး တင်းကျပ်သည့် lockdown ကိုချမှတ်ခဲ့သည့် ပထမဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။

မြောက်ကိုရီးယားအစိုးရကမူ နိုင်ငံအတွင်း ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု မရှိသေးကြောင်း  အခိုင်အမာပြောကြားနေသော်လည်း ယင်းပြောကြားချက်ကို ကျွမ်းကျင်သူများက သံသယရှိခဲ့သည်။ ထို့ပြင် နယ်စပ်များပိတ်ထားမှုကြောင့် စီးပွားရေးအရ ပြန်လည်ပေးဆပ်ရသည့် တန်ဖိုးများပြားခဲ့ကာ မြောက်ကိုရီးယား ခေါင်းဆောင်ကင်ဂျုံအွန်က ၎င်းပြည်သူများ၏ အခက်အခဲကို ဝန်ခံခဲ့ပြီး အဆိုးရွားဆုံး အခြေအနေကို ကျော်လွှားရန် သတိပေးခဲ့သည်။

မြောက်ကိုရီးယား၏ စီးပွားရေးတွင် အသက်သွေးကြောဖြစ်သည့် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ကုန်သွယ်မှုမှာလည်း တဖြည်းဖြည်းကျဆင်းလာခဲ့သည်။

မကြာသေးမီလများအတွင်းက နယ်စပ်များပြန်ဖွင့်ခဲ့ချိန်တွင် တရုတ်အကောက်ခွန်ဌာနမှ ကိန်းဂဏန်းများအရ မြောက်ကိုရီးယားသည် ဧပြီလအတွင်း ဒေါ်လာ ၂၉ သန်းတန်ဖိုးရှိသည့် ကုန်ပစ္စည်းများ တင်ပို့ရောင်းချခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပြီး ယင်းပမာဏသည် မတ်လနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် နှစ်ဆကျော်မြင့်တက်ခဲ့သော်လည်း ကပ်ရောဂါမတိုင်မီကာလများနှင့်နှိုင်းယှဉ်လျှင် အသေးအဖွဲမျှသာဖြစ်ခဲ့သည်။

“ပြုံယမ်းဟာ ကပ်ရောဂါမတိုင်ခင်ကတည်းက ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ လမ်းပေါ်မှာရှိနေခဲ့တာပါ။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကပ်ရောဂါလည်းဖြစ်ရော နဂိုရှိပြီးသား အခက်အခဲတွေနဲ့ပါ စုပေါင်းပြီး တစ်ပူပေါ်နှစ်ပူဆင့်ဆိုသလို စီးပွားရေးစိန်ခေါ်မှုတွေ များလာခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်” ဟု အမေရိကန် ဗဟိုထောက်လှမ်းရေးအေဂျင်စီ (CIA) မှ ကျွမ်းကျင်သူဟောင်း ဆူးကင်မ်ကပြောကြားခဲ့သည်။

မြောက်ကိုရီးယားတွင် တင်းကျပ်သည့် တားမြစ်ကန့်သတ်ချက်များကြောင့် ကုလသမဂ္ဂ၏ နိုင်ငံတကာဝန်ထမ်းများနှင့် ပြည်ပအကူအညီပေးရေးလုပ်သားများသည် နိုင်ငံအတွင်းမှ ထွက်ခွာသွားခဲ့သည်။

မြောက်ကိုရီးယားတွင် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အခြေအနေကို အကျဉ်းချုပ်ဖော်ပြသည့် “လိုအပ်ချက်များနှင့် ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်မည့်အရာများ” အမည်ရှိ မှတ်တမ်းကို ယခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်မည်မဟုတ်ဟု ကုလသမဂ္ဂ၏ ကယ်ဆယ်ရေးအဖွဲ့အချို့က အေအက်ဖ်ပီသို့ အတည်ပြုခဲ့သည်။

မြောက်ကိုရီးယားတွင် COVID-19 နှင့်ဆက်နွှယ်သည့် အသွားအလာထိန်းချုပ် ကန့်သတ်မှုများကြောင့် မြေပြင်တွင် ကွင်းဆင်းလေ့လာမှုနှင့် အကဲဖြတ်သုံးသပ်မှုများကို လုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းမရှိခဲ့သဖြင့် မှတ်တမ်းကို ထုတ်ပြန်ခြင်းမပြုရန် ဆုံးဖြတ်ရခြင်းဖြစ်သည်ဟု ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့၏ မြောက်ကိုရီးယားဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ် အက်ဒ်ဝင်ဆယ်လ်ဗေးဒိုးက ပြောကြားခဲ့သည်။

ကပ်ရောဂါ၏ ရိုက်ခတ်မှုသည် လူဦးရေ ၂၅ သန်းကျော် နေထိုင်သည့် မြောက်ကိုရီးယားတွင် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွားစေခဲ့သည်ဟု ကုလသမဂ္ဂ၏ လူသာချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးရုံး (OCHA) ၏ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောကြားခဲ့သည်။

မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအတွင်း ကူညီထောက်ပံ့မှုအများဆုံး နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအဖွဲ့ (WFP) ကလည်း အစားအစာတင်ပို့မှုများ ကင်းမဲ့မှုကြောင့် ယခုနှစ်အတွင်း၎င်း၏ လည်ပတ်မှုများကို ရပ်တန့်သွားနိုင်သည်ဟု သတိပေးခဲ့သည်။

နိုင်ငံ့အခက်အခဲများကို ကြုံတောင့်ကြံခဲဝန်ခံခဲ့သည့် ကင်သည် ပြည်သူများ၏ အခက်အခဲကို လျော့ပါးသက်သာစေရန်  ပိုမိုခက်ခဲသည့် စားနပ် ရိက္ခာအကျပ်အတည်း နောက်တစ်ခုကိုဖြေရှင်းရန် ဧပြီလက ပြောကြားခဲ့သည်။

“ArdousMarch” ဟူသည့် စကားလုံးသည် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်ကျော်ကာလများက ဆိုဗီယက်ယူနီယံပြိုကွဲခဲ့ပြီး မြောက်ကိုရီးယားအား လိုအပ်သည့်ထောက်ပံ့မှုများ မပေးနိုင်တော့ချိန်တွင် မြောက်ကိုရီးယားပြည်သူပေါင်း သောင်းချီသေဆုံးခဲ့သည့် အငတ်ဘေးကို သုံးနှုန်းသည့် စကားလုံးဖြစ်ကာ ကင်ကယခုဖြစ်ပွားနေသည့် အခြေအနေသည် ပိုမိုခက်ခဲသည့် အငတ်ဘေးဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ကင်သည် ယင်းစကားလုံးကိုအသုံးပြုပြီး ပြည်သူများအား ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးသည့်ကပ်ဘေးကို ကျော်ဖြတ်ရန် အားပေးလှုံ့ဆော်ခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟု စတော့ဟုမ်းမြို့ရှိ လုံခြုံရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးမူဝါဒအဖွဲ့မှ တွဲဘက်သုတေသီ ဂျီအန်လူကာ စပက်ဇာက ပြောကြားခဲ့သည်။

“မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ သမိုင်းကြောင်းက ကျွန်တော်တို့ သင်ယူခဲ့ရတဲ့တစ်ချက်ကတော့ မြောက်ကိုရီးယားမျိုးချစ်ဝါဒရဲ့ ထူးဆန်းတဲ့ သဘာဝတစ်ခုဟာ အခက်ခဲဆုံးအချိန်တွေမှာတောင် ရှင်သန်အောင်လုပ်ဆောင်နိုင်တာပဲဖြစ်ပါတယ်” ဟု စပက်ဇာက ပြောကြားခဲ့သည်။

မကြာသေးမီလများအတွင်း ကင်သည် လူငယ်အဖွဲ့ချုပ်နှင့် ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့တို့ကဲ့သို့ အစိုးရလက်အောက်ခံအဖွဲ့အစည်းများထံသို့ စာများပေးပို့ခဲ့ပြီး အစိုးရအပေါ်သစ္စာစောင့်သိမှုနှင့် မျိုးချစ်စိတ်ဓာတ်တို့အား ချီးကျူးဂုဏ်ပြုခဲ့သည်ဟု နိုင်ငံပိုင် KCNA သတင်းတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

နိုင်ငံပိုင်မီဒီယာတွင်လည်း မတ်လကတည်းကစတင်ပြီး ရာနှင့်ချီသည့်လူငယ်များ (တစ်ခါတစ်ရံ မိဘမဲ့လူငယ်များ) သည် နိုင်ငံအတွက် ကာယအင်အားသုံးပြီးလုပ်ရသည့် အလုပ်ကြမ်းများကို စေတနာ့ဝန်ထမ်းများအဖြစ် ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်နေကြသည့် သတင်းများကို ဖော်ပြခဲ့ကြပြီး ယင်းသည့်အတိတ်ကာလက ၀ါဒဖြန့်သည့်ပုံစံမျိုး ဖြစ်သည်။

“မိုင်းတွင်းတွေမှာ အလုပ်လုပ်ဖို့ လူငယ်တွေတန်းစီနေတယ်ဆိုတဲ့သတင်းဟာ မြောက်ကိုရီးယားအစိုးရအနေနဲ့ သူ့ရဲ့ပုံရိပ်ကို ကမ္ဘာကြီးဆီ ချပြနေတာဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာကတော့ ဒါတွေဟာ လူ့အခွင့်အရေးကို စနစ်တကျချိုးဖောက်တာလို့ပဲ မြင်နေကြပါတယ်” ဟု Stimson Center မှ ကျွမ်းကျင်သူ မိုက်ကယ်မက်ဒန်က ပြောကြားခဲ့သည်။

မြောက်ကိုရီးယားဆယ်ကျော်သက်များသည် တောင်ကိုရီးယား ရုပ်သံအစီအစဉ်များ၊ ရုပ်ရှင်များနှင့် သီချင်းများကို ကြိုက်နှစ်သက်နေသည်ဟု သတင်းများထွက်ပေါ်နေချိန်တွင် ကင်သည်နိုင်ငံ၏ သဘောတရားကိုအဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေမည့် ပြည်ပလွှမ်းမိုးမှုကိုခံနေရသည့် လူငယ်များကို ရှင်းလင်းရန်ကြိုးပမ်းနေသည်။

လူငယ်အဖွဲ့ချုပ်သို့ပေးပို့သည့် ၎င်း၏စာထဲတွင် လူငယ်များ၏စကားလုံးသုံးစွဲမှု များ၊ အပြုအမူများ၊  ဆံပင်ပုံစံများနှင့် အဝတ်အစားများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဝေဖန်ရှုတ်ချခဲ့သည်။

တစ်ချိန်တည်းမှာပင် မြောက်ကိုရီးယားအစိုးရသည့် ၎င်း၏ စီးပွားရေးမပြေလည်မှုများကို တာဝန်ခံမှုမရှိဘဲ ကပ်ရောဂါကို အကြောင်းပြရန်ကြိုးပမ်းနေသည်။

“မြောက်ကိုရီးယားအာဏာပိုင်တွေဟာ ကပ်ရောဂါမဖြစ်ခင်ကတည်းက ရှိနေတဲ့ပြဿနာတွေကို ကပ်ရောဂါအကြောင်းပြပြီး လွှဲချဖို့ ကြိုးပမ်းနေပါတယ်” ဟု အာဆန် မူဝါဒလေ့လာရေးအဖွဲ့မှ ဂိုမြောင်ဟွမ်က ပြောကြားခဲ့သည်။