အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်က မထင်မှတ်တာတွေ ပြုလုပ်လေ့ရှိပါတယ်။ အဲဒီလိုပြုလုပ်မှာကိုလည်း မကြောက်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အကြီးအကျယ် ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုပြုလုပ် မှာလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းပေါ်ထွက်နေပါတယ်။ အီရန်နိုင်ငံအပေါ် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ လျှော့ချမှာလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းပဲဖြစ်ပါတယ်။

အီရန်အရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး ထရန့်ဟာ ပျော့ပျောင်းမယ့် အနေအထားရှိနေသလားဆိုတဲ့ မေးခွန်း ၀ါရှင်တန်မှာ ထွက်ပေါ်နေပါ တယ်။ သဘောထားတင်းမာတဲ့ အစိုးရ အရာရှိတွေကတော့ အီရန်အစိုးရအပေါ် ဖိအားတွေပေးပြီး အစိုးရအဖွဲ့ ပြုတ်ကျရေးကို လိုလားနေကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အံ့အားသင့်ဖွယ်ကောင်းတဲ့ အခြေအနေတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။ ထရန့်ဟာ မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန်နဲ့ တွေ့ဆုံ မှုရှိခဲ့တာကြောင့် အီရန်သမ္မတ ဟက်ဆန်ရို ဟာနီနဲ့လာမယ့် ရက်သတ္တပတ်အတွင်းမှာ တွေ့ဆုံဖို့ ပြီးခဲ့တဲ့ တနင်္လာနေ့က ပြင်သစ်သမ္မတ မက်ခရွန်က ထရန့်ကို အကြံပြုခဲ့ပါ တယ်။

မက်ခရွန်ရဲ့ အကြံပြုချက်ကို ထရန့်က “အီရန်နိုင်ငံအနေနဲ့ အင်မတန်မှ ကြမ်းတမ်းတဲ့ ကာလကို ကျော်ဖြတ်ဖို့ ပိုက်ဆံလိုအပ် နေတာ အမှန်ပဲ” လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ပြင်သစ်ဦးဆောင်တဲ့ ၂၀၁၅ အီရန် နျူစီမံ ကိန်းဖျက်သိမ်းရေး စာချုပ်ကနေ အမေရိ ကန်နုတ်ထွက်သွားမှုကို ပြန်လည်သက်ဝင် ရေးကို ပြင်သစ်က ကြိုးပမ်းနေပါတယ်။ သမ္မတ အိုဘားမားလက်ထက်က သဘော တူထားတဲ့ ၂၀၁၅ အီရန်နျူလက်နက်ဖျက် သိမ်းရေး သဘောတူညီချက်ကို သမ္မတထရန့် က လက်မခံ ငြင်းဆန်ခဲ့ပါတယ်။

Future of Iran Initiative ရဲ့ ညွှန်ကြားရေးမှူးဖြစ်တဲ့ ဘာဘရာဆလာဗင်က ပြင်သစ်နိုင်ငံဟာ အီရန် နျူစီမံကိန်းဖျက် သိမ်းရေးစာချုပ် ပြန်လည်အသက်ဝင်စေဖို့ အတွက် အချိန်စောင့်မျှော်နေကြောင်း သုံးသပ်ခဲ့ပါတယ်။ အီရန်နိုင်ငံအနေနဲ့ နျူစီမံကိန်းဖျက်သိမ်းဖို့မှာ အမေရိကန်ဘက်က ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ ဖျက်သိမ်းရေးဟာ အရေးကြီးကြောင်း အီရန်သမ္မတ ရိုဟာနီက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ စီးပွား ရေးပိတ်ဆို့မှုကြောင့် အီရန်နိုင်ငံရဲ့စီးပွားရေးဟာ ထိခိုက်မှုဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါတယ်။

အီရန်သမ္မတ ရိုဟာနီဟာ သမ္မတဟောင်း အိုဘားမားနဲ့ တွေ့ဆုံမှုမရှိခဲ့ပါဘူး။ အိုဘားမားက ရိုဟာနီနဲ့ ဖုန်းဆက်သွယ်ခဲ့တာပဲရှိပါတယ်။ ကုလအထွေထွေညီလာခံမှာ သူတို့နှစ်ဦး လက်ဆွဲနှုတ်ဆက်ခြင်း မရှိခဲ့ပါဘူး။

အမေရိကန်သမိုင်းမှာ ထရန့်ဟာ အီရန်အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အပြစ်ပေး၊ အရေးယူမှုတွေ ပိုမိုပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ သမ္မတဖြစ်ပါ တယ်။ အီရန်နိုင်ငံနဲ့ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ မတူတဲ့ အချက်ကတော့ ကင်ဂျုံအွန်ကရန်သူ လို့ခေါ်ရမယ့် အမေရိကန်သမ္မတနဲ့ ဘေးချင်း ယှဉ်ရပ်တဲ့ပုံတွေ၊ ဆွေးနွေးနေတဲ့ ပုံတွေကို တင်ပြီး နိုင်ငံတကာရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုရအောင် လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မြောက်ကိုရီးယား နိုင်ငံဟာ အထီးကျန်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်နေ ပေမယ့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေး ဇာတ်ခုံထက်မှာ အင်အားကြီး အမေရိကန်နိုင်ငံ သမ္မတနဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့တယ်ဆိုတာ ပြသနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ဘက် ကလည်း နျူလက်နက်ပိုင်ဆိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေ တဲ့ မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင်နဲ့ တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးမှု ပြုလုပ်တာဟာ နိုင်ငံရေးစကား ဝိုင်းနဲ့ ဖြေရှင်းဖို့ ကြိုးပမ်းမှုတစ်ရပ်အဖြစ် ပုံဖော်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ အနောက်ကမ္ဘာက လိုလားတဲ့ ရှားဘုရင်ကို နန်းချခဲ့တဲ့ ၁၉၇၉ အစ္စလာမ္မစ် တော်လှန်ရေးကြီး ပေါ်ပေါက်ခဲ့ကတည်းက အီရန်နိုင်ငံရေးသမားတွေအပေါ် အမေ ရိကန်က မုန်းတီးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ထရန့်အနေနဲ့ အီရန်နိုင်ငံအပေါ် စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့မှုတွေ လျှော့ချခဲ့မယ်ဆိုရင် အမျိုးသား လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် ဂျွန်ဘို တန်ရဲ့ ဆန့်ကျင်မှုကို ခံရမှာဖြစ်ပါတယ်။ သူက သဘောထားတင်းမာသူ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး အီရန်၊ ဆီးရီးယား၊ လစ်ဗျား၊ ဗင်နီဇွဲလား၊ ကျူးဘား၊ ယီမင်၊ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွေ မှာ အာဏာရှင်အစိုးရတွေ ပြုတ်ကျရေးကို လိုလားနေပြီး လိုအပ်ပါက အီရန်၊ ဆီးရီး ယားနဲ့ လစ်ဗျားနိုင်ငံကို စစ်ရေးအရ အ ထောက်အပံ့တွေပေးဖို့ တောက်လျှောက် ပြောနေသူဖြစ်ပါတယ်။

အီရန်ရဲ့ အဓိက ရန်သူတွေဖြစ်ကြတဲ့ ဆော်ဒီအာရေဗျ၊ အစ္စရေးတို့နဲ့ အမေရိကန် က မဟာမိတ်တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ ဆော်ဒီ အာရေဗျနဲ့ အစ္စရေးတို့က ဒေသတွင်း လုံခြုံ မှုကို ထိခိုက်စေတဲ့ လက်ဘနွန်နိုင်ငံမှာရှိတဲ့ ဟဇ်ဘိုလာစစ်သွေးကြွတွေ၊ ယီမင်မှာ ဟူသီ သူပုန်တွေကို အီရန်က ထောက်ပံ့မှုတွေ ပြုလုပ်နေတာကြောင့် အီရန်အစိုးရခေါင်းဆောင်ပိုင်းမှာ အပြောင်းအလဲဖြစ်ဖို့ လိုအပ် နေကြောင်း၊ ဒါကြောင့် နျူစီမံကိန်းထက် အီရန်အစိုးရခေါင်းဆောင်ပိုင်း အပြောင်း အလဲဖော်ဆောင်ရေးကို အစ္စရေးနဲ့ ဆော်ဒီအာရေဗျတို့က လိုလားနေကြပါတယ်။

Defence of Democracies  ဖောင်ဒေးရှင်းမှ မာ့ခ်ဒူဘိုဝစ်ဇ်က ထရန့်နဲ့ ရိုဟာနီ တွေ့ဆုံပွဲ ဖြစ်ခဲ့မယ်ဆိုရင် အီရန်အပေါ် ချမှတ်ထားတဲ့ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့ အရေးယူမှု ဟာ အီရန်အစိုးရအနေနဲ့ သံတမန်နည်း လမ်းကို ရှာဖွေရမယ်လို့ သုံးသပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြင်သစ်သမ္မတ မက်ခရွန် တင်ပြတဲ့ အီရန်နိုင်ငံ စီးပွားရေးတည်ငြိမ်မှုရှိစေဖို့ ဒေါ်လာ ၁၅ ဘီလျံ ကူညီရေးဆိုတဲ့ အချက် ဟာ လက်ခံနိုင်စရာမရှိဘူးလို့ မာ့ခ်ဒူဘိုဝစ်ဇ် က ထောက်ပြထားရပါတယ်။

“မက်ခရွန်ရဲ့ စိတ်ကူးက အဓိပ္ပာယ် မရှိပါဘူး။ တကယ်ကျတော့ အီရန်အပေါ်ဖိအား တွေ ပိုပြုလုပ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်” ဟု မာ့ခ်ဒူဘိုဝစ်ဇ်က Twitter တွင် တင်ခဲ့သည်။

ထရန့်အစိုးရလက်ထက်တွင် ကုလ ဆိုင်ရာအမေရိကန် သံအမတ် တာဝန်ထမ်း ဆောင်ခဲ့ဖူးသူ နစ်ကီဟာလေဟာ အစ္စရေး ဘက်တော်သားတစ်ဦးဟု သတ်မှတ်ထား ခြင်းခံရသူ ဖြစ်ပါတယ်။ နစ်ကီဟာလေက မက်ခရွန်အနေနဲ့ ဂျီ-၇ ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲ ကို အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဂျာဗက်ဇာရစ် ကို ဖိတ်ခေါ်ခြင်းအပေါ် ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ခဲ့ပါတယ်။ မက်ခရွန်ရဲ့ လုပ်ရပ်က မရိုးသားတဲ့ လုပ်ရပ်ဖြစ်ပါတယ်။ မိတ်ဆွေ ကောင်းတွေရဲ့ လုပ်ရပ် မဟုတ်ဘူးလို့ သူက Twitter ကနေ တင်ခဲ့ပါတယ်။

ဟားဗတ်မှာ ပါမောက္ခတာဝန်ထမ်း ဆောင်နေတဲ့ အမေရိကန် ၀ါရင့်သံအမတ်ဟောင်း နစ်ကိုလပ်စ်ဘန်းကမူ မက်ခရွန်ရဲ့ ကြိုးပမ်းချက်ဟာ အနည်းဆုံးတော့ ခေါင်း ဆောင်နှစ်ယောက်ရဲ့ တွေ့ဆုံပွဲမှာ ပြောကြားရမယ့် ကိစ္စခေါင်းစဉ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး တစ်စုံတစ်ရာ ပြောင်းလဲသွားနိုင်တယ်လို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

“မက်ခရွန်ဟာ ၀ါရှင်တန်နဲ့ တီဟီရန် ကြားမှာ လမ်းကြောင်းတစ်ခု ဖွင့်လှစ်ပေးနိုင် တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ အင်အားအသုံးပြု တဲ့ မူဝါဒကို နှစ်ဖက်စလုံးက ရှောင်လွှဲနိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းတွေ ပေါ်ပေါက်နိုင်တယ်လို့ ဘန်းက သုံးသပ်ခဲ့ပါတယ်။

အီရန်နဲ့ အငြင်းပွားဖွယ် နျူစီမံကိန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သံတမန်ရေး ရပ်တန့်နေတယ် လို့ အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဂျာဗက်ဇာ ရစ်က ပြောကြားခဲ့ခြင်း၊ ဂျီ-၇ ဆွေးနွေးပွဲ ဇာရစ်တက်ရောက်မှုဟာ မျှော်လင့်မထား တဲ့ ကိစ္စတစ်ရပ်ဖြစ်ခြင်းတို့ကြောင့် အီရန်နဲ့ အမေရိကန်ကြား တင်းမာနေမှု လျော့ကျ အောင် အိမ်ရှင်ပြင်သစ် သမ္မတ မက်ခရွန်က စွန့်စားလုပ်ဆောင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ယခုနှစ် ဇူလိုင်လမှာ အမေရိကန်အစိုးရ က ဇာရစ်ရဲ့ခရီးစဉ် တားဆီးဖို့ ကြိုးပမ်းတဲ့ အနေနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ပိတ်ဆို့မှုတွေ ချမှတ် ခဲ့ပါတယ်။ အီရန်အပေါ် စီးပွားရေး  ပိတ်ဆို့ ထားတဲ့ထရန့်ဟာ အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဇာရစ် ဂျီ-၇ ဆွေးနွေးပွဲ တက်ရောက်လာတာ ကို သတိထားမိပြီး၊ သြဂုတ် ၂၄ ရက်က ထရန့် နဲ့ မက်ခရွန် နှစ်နာရီကြာ နေ့လယ်စား စားပွဲ မှာ ဇာရစ် လျှို့ဝှက်စွာ ရောက်လာတာတွေ ကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။