နှစ် ၂၀ ကြာ တပ်စွဲကျူးကျော်ခဲ့ရာ အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံမှ အမေရိကန်တပ်များ ပြန်လည်ဆုတ်ခွာနေသည့် နောက်ဆုံးရက်များ ဖြစ်သော ၂၀၂၁ ခု သြဂုတ် ၂၉ ရက်တွင် ကဘူးမြို့တွင်း၌ ဟဲလ်ဖိုင်းယားအမျိုးအစား ပေါင် ၂၀ (၉ ကီလိုဂရမ်) ဒုံးကျည်တပ်ဆင်ထားသော လူသတ်ဒရုန်းနှင့် လူနေရပ်ကွက်အတွင်းသို့ အမေရိကန်တို့က ပစ်ခတ်ခဲ့၏။ ပစ်ခတ်မှုကြောင့် ဇမ်မာရီအမ္မဒ်ဒီဆိုသော အလုပ်သမားတစ်ယောက် သူ့အိမ်အပြင်တွင် ရပ်ထားသည့် ကားအနီး၌ပင် ဒရုန်းဒဏ်ကြောင့် သေဆုံးသွားခဲ့ရသည်။ အမ္မဒ်ဒီသာမက သူ့မိသားစုဝင် ကိုးဦး အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး ကလေးခုနစ်ယောက် ပါဝင်သည်။ ကလေးများအနက်ငါးဦးမှာ အသက်ဆယ်နှစ်ပင် မပြည့်ကြသေးပေ။ အမ္မဒ်ဒီသည် ထိုစစ်ပွဲကာလအတွင်း အာဖဂန်ရွှေ့ပြောင်းသူများကို အစားအစာဝေငှပေးသော အစိုးရမဟုတ်သည့် အမေရိကန်လူမှုအဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၌ အလုပ်လုပ်နေပြီး ကလေးများမှာ အလုပ်မှ ပြန်လာသော ဖအေဖြစ်သူကိုကြိုဆိုရန် အိမ်ထဲမှထွက်လာကြချိန်ဖြစ်သည်။ တကယ်တော့ အမ္မဒ်နှင့် သူ့မိသားစုသည် အမေရိကန်တို့နှင့် အလုပ်တွဲလုပ်ခဲ့သော အာဖဂန်များဖြစ်သည့် အားလျော်စွာ အမေရိကန်သို့ အပြီးပြောင်းရွှေ့ကာ အခြေချရန် စီစဉ်နေသူများ ဖြစ်ကြသည်။

အမ္မဒ်ဒီ၏ ကျန်ရစ်သူမိသားစုဝင်တစ်ဦးက ထိုသို့ဒရုန်းမှားယွင်း ပစ်ခတ်မှုအတွက် လူသိရှင်ကြား ကန့်ကွက်ခဲ့ချိန်တွင် ပင်တဂွန်အနေနှင့် ယခင်နှစ် ၂၀ လုံးပစ်မှတ်ကို အမှားအယွင်းမရှိ ၊ ဂရုတစိုက်ကိုင်တွယ်ခဲ့ကြောင်း လိမ်လည်ပြောဆိုခဲ့၏။

နယူးယောက်တိုင်းမ်သတင်းစာ၏ အဆိုအရ အမ္မဒ်ဒီသည် အိုင်အက်စ် (Islamic State) အဖွဲ့၏ ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းရေးမှူးတစ်ဦး ဖြစ်ကြောင်း၊ ကဘူးလေဆိပ်ကို စောင့်ကြပ်လျက်ရှိသော အမေရိကန်တပ်များကို တိုက်ခိုက်ရန် ရည်ရွယ်သည့် ပေါက်ကွဲအားပြင်း လက်နက်များ ထိုကားပေါ်တွင် ရှိနေကြောင်း ပင်တဂွန်က ပြောခဲ့သည်ဟု ရေးသားထား၏။ အမေရိကန်ဗဟိုကွပ်ကဲမှု စစ်ဦးစီးချုပ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ကန်နက်မက်ကင်ဇီက ထိုဒရုန်းတိုက်ခိုက်မှုမှာ လေဆိပ်၌ အသေခံဗုံးခွဲခဲ့သော အိုင်အက်စ်-ကေ (ISIS - Khorasan) များကို ပြန်လည်တိုက်ခိုက်ခြင်းဟု ပြောခဲ့သည်။ ပူးတွဲစစ်ဆင်ရေးအဖွဲ့များ၏ ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး မာ့က်မစ်လီကမူ “တရားမျှတသော တိုက်ခိုက်မှု” ဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့၏။

ထိုပစ်ခတ်မှုကြောင့် နှစ်နှစ်သားအရွယ် ရင်ခွင်ပိုက်တစ်ယောက် အသက်ဆုံးရှုံးရကြောင်း အတည်ပြုသတင်းများ ထွက်ပေါ်လာသည့်အခါ ပင်တဂွန်က ထိုသို့အရပ်သား ပြည်သူများ သေဆုံးခဲ့ရခြင်းမှာ ကားအတွင်းရှိ ဖောက်ခွဲရေးပစ္စည်းများ ပေါက်ကွဲခဲ့သည့်အတွက်ဟု ထမင်းရည်ပူ လျှာလွှဲခဲ့ပြန်သည်။ အမေရိကန်စစ်တပ်၏ အဖြေထုတ်ပြပုံမှာ ကားအတွင်းရှိ အသေခံဗုံးခွဲမည့်သူများမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သေစေနိုင်သော ဖောက်ခွဲရေးပစ္စည်းများ ကိုယ်ခန္ဓာ၌ အပြည့်ဆင်ထားပြီး ဖြစ်သည့်အတွက် ကားတစ်စီးလုံးမှာ ဗုံးတစ်လုံးသဖွယ် ဖြစ်နေကြောင်း ပြောပြန်သည်။

အမေရိကန်တို့၏ ဒရုန်းတိုက်ခိုက်မှု အားလုံးလိုလိုမှာ လူသူမနီးသော ဝေးလံခေါင်ဖျား အရပ်ဒေသများ၌သာ တိုက်ခိုက်လေ့ရှိသလို၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရစာရင်းလည်း စုံစမ်းထောက်လှမ်းလေ့မရှိပါ။ သို့သော် ယခုအမ္မဒ်ဒီ၏ မိသားစုလိုက် အသတ်ခံရမှုမှာ ကဘူးလေဆိပ်နှင့် သုံးကီလိုမီတာသာ ကွာဝေးသည့်အရပ်ဖြစ်နေပြီး အမေရိကန်နှင့် မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့များ ဖရိုဖရဲဆုတ်ခွာနေပုံကို သတင်းယူနေသော အမေရိကန် သတင်းထောက်များ၏ မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ပွားခဲ့၏။

ဒရုန်းနှင့် အသေတိုက်ခိုက်ခဲ့သည့်နေ့က နယူးယောက်တိုင်းသတင်းစာမှ သတင်းထောက်များသည် ချက်ချင်းဆိုသလို သတင်းလိုက်ခဲ့ကြပြီး အမ္မဒ်ဒီ၏ အိမ်နှင့်အလုပ်လုပ်ရာသို့ သွားရောက်ခြင်း၊ လုံခြုံရေးကင်မရာများမှတစ်ဆင့် ဖြစ်စဉ်ကို ခြေရာခံခြင်း၊ လက်နက်ကျွမ်းကျင်သူများ၏ ထင်မြင်ချက်ကို တောင်းခံခြင်းတို့အား ဇယ်စက်သလို ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြ၏။

ဤသို့ သွက်သွက်လက်လက် သတင်းဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည့်အတွက် ပင်တဂွန်၏ တရားဝင်ထုတ်ပြန်ချက် မှားယွင်းနေကြောင်း သက်သေပြနိုင်ခဲ့သည်။ အမ္မဒ်ဒီသည် အသတ်ခံရမည့်နေ့၌ အိုင်အက်စ် အခြေချရာ အိမ်သို့သွားရောက်လည်ပတ်ခြင်း မရှိခဲ့သလို သူ့ရုံးသူသာ သွားတက်ခဲ့၏။ သူ့ကားမှာလည်း မည်သည့်ဖောက်ခွဲရေးပစ္စည်းမျှ မပါရေးချမပါ။ သူ့အိမ်နီးချင်းများ ရေပြတ်သော ဒဏ်ခံနေရသဖြင့် ရေလာချိန်၌ အပိုဆောင်းထည့်ထားနိုင်ရန် ရေဘူးခွံများသာ သယ်လာခဲ့ပါသည်။

နယူးယောက်တိုင်းမ်သတင်းစာ ထွက်လာသည့်အခါ ပင်တဂွန်မှာ မဖြစ်မနေ ဝန်ခံလိုက်ရပြီး အမ္မဒ်ဒီနှင့်မိသားစု ဒရုန်းလက်ချက်ကြောင့် အသက်ထွက်ခဲ့ရခြင်းမှာ ဝမ်းနည်းဖွယ်ဖြစ်ရပ်ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့သော် “ရိုးရိုးသားသား” အမှားအယွင်းဖြစ်ပြီး ဤသေဆုံးမှုနှင့်ပတ်သက်၍ မည်သူကမျှ တာဝန်ရှိကြောင်း မဖော်ပြခဲ့ကြပါ။

ပစ်မှတ်ကို ဒရုန်းဖြင့် ရှာဖွေသတ်ဖြတ်ခြင်းသည် “အကြမ်းဖက်မှုဆန့်ကျင်ရေးစစ်ပွဲ” ၏ တီထွင်ချက်တစ်ခု ဖြစ်၏။ လူသတ်ဒရုန်းများသည် ကန့်သတ်မဲ့စစ်ပွဲကို အကုန်အကျနည်းနည်းဖြင့် ထိထိရောက်ရောက် ချေမှုန်းနိုင်သော လက်နက်အမျိုးအစား ဖြစ်သည်။ တကယ်တော့ အာဖဂန်နစ္စတန်မှ ဆုတ်ခွာရစဉ်ကပင် သမ္မတဘိုင်ဒင်အနေနှင့် အမေရိကန်သည် ဒရုန်းတိုက်ပွဲများကို ဆက်ကာဆက်ကာ ဆင်နွှဲသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာထားခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

ဒရုန်းအစီအစဉ်ကို ဂျော့ဒဗလျူဘုရှ် လက်ထက်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး အိုဘားမားနှင့် ဒေါ်နယ်ထရန့်တို့လက်ထက်၌ အပြည့်အဝ အကောင်အထည်ဖော်ရင်း တိုးတက်သည်ထက် တိုးတက်လာခဲ့သည်။ အိုဘားမားက အမေရိကန်ပြည်သူများကို အစီရင်ခံခဲ့ရာတွင် ဒရုန်းတို့သည် “သူမတူ ထူးကဲလှသော တိကျမှု” ရှိပြီး “မသက်ဆိုင်သော ကျား၊ မ၊ ကလေးတို့ကို အန္တရာယ်” မဖြစ်စေဘဲ ကျွန်ုပ်တို့၏ ရန်သူများကို ပစ်မှတ်နယ်ကျဉ်းကျဉ်းဖြင့် တိုက်ခိုက်နိုင်ကြောင်း ပြောခဲ့သည်။

တွေ့ရှိချက်များအရ ဒရုန်းတို့သည်လိုရာကို သေစေနိုင်ပြီး ထိထိရောက်ရောက် ရှိလှသည်ဆိုသောစကားမှာ မုသားသာဖြစ်၏။ သို့သော် ဒရုန်းအစီအစဉ်များမှာ ထိပ်တန်းလျှို့ဝှက်အဆင့်ဖြစ်သဖြင့် သာမန်ပြည်သူတို့ အမှန်တရားကို မသိကြရသလို၊ ဖော်ထုတ်ဖွင့်ချလိုသူများ၏ စွဲချက်တင်ခြင်းမှ ကင်းဝေးအောင် ဖန်တီးထားပါသည်။

သို့သော် ပစ်မှတ်ထားခံရသူတို့ဘက်က မည်သူသည် အမေရိကန်ဒရုန်း တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် သေဆုံးရသည်ကို အမှန်အကန်သိနေသည်။ ထို့ကြောင့် ဒရုန်းနှင့်ပတ်သက်သော အမျိုးသားလုံခြုံရေးအစီအစဉ်များမှာ အကာအကွယ်မဲ့လျက်ရှိပြီး တာဝန်ယူရသော အစိုးရအရာရှိများသာ ကင်းလွတ်ခွင့်ရနေကြ၏။

၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစ၍ အမေရိကန် ဗဟိုထောက်လှမ်းရေးအေဂျင်စီ (Central Intelligence Agency - CIA) စီအိုင်အေသည် ဒရုန်းနှင့် အကြမ်းဖက်သမားများအပေါ် ချေမှုန်းနိုင်မှုကို လေ့လာမှုပြုခဲ့၏။ “အကြမ်းဖက်သမားများအပေါ် စီအိုင်အေ၏ အကောင်းဆုံး တန်ပြန်ချေမှုန်းမှုများ” ဟု အမည်ပေးထားသည့် ဤလေ့လာချက်တွင် မမျှော်လင့်ခဲ့သော နောက်ဆုံးကောက်ချက်တစ်ခု ထွက်လာခဲ့၏။ တိတ်ပုန်းဒရုန်းများဖြင့် ချေမှုန်းတိုက်ခိုက်ရာ၌ အကယ်၍ ဆရာဝန်၊ အင်ဂျင်နီယာကဲ့သို့ “စစ်မတိုက်ရသော စစ်မှုထမ်းများကို ထိခိုက်သတ်ဖြတ်မိခဲ့လျှင်” ခံရသည့်ဘက်က “အစွန်းရောက်အုပ်စုများ” ထပ်မွေးဖွားလာရန် တွန်းအားပေးသကဲ့သို့ ဖြစ်စေကြောင်း ကောက်ချက်ပင်ဖြစ်သည်။ ထိုအစီရင်ခံစာသည် ထိပ်တန်းလျှို့ဝှက်အဆင့်ဖြစ်ပြီး အထက်လွှတ်တော်အမတ် အနည်းငယ်သာ ဖတ်ခွင့်ရခဲ့သည်။ သို့သော် ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဝီကီလိဂ်ပေါက်ကြားမှုဖြစ်ချိန်တွင် အများပြည်သူတို့ သိလာကြ၏။

ထို့နောက်ပိုင်းတွင် အခြားသူများကလည်း ဒရုန်းနှင့်ပတ်သက်၍ အလိမ်အညာများကို ဖော်ထုတ်လာခဲ့ကြသည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်လေတပ်မှ အချက်ပြဆက်သွယ်မှုထောက်လှမ်းရေး သရုပ်ခွဲပညာရှင်ဖြစ်ခဲ့သူ ဒန်နီယယ်ဟေးလ်၏ အတွင်းရေးအထောက်အထားများအရ ငါးလတာကာလအတွင်း အာဖဂန်နစ္စတန်၌ အမေရိကန်ဒရုန်းများ ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းသော သေဆုံးရသည့် ပြည်သူများမှာ ရည်ရွယ်ရာပစ်မှတ်အမှန် မဟုတ်ကြောင်း ဖော်ပြနေခဲ့သည်။

ဟေးလ်၏ လေ့လာချက်အရ ပစ်မှတ်ထားသောနယ်မြေရှိ ကလေးများသည် မိုးလေကင်းစင်သည့်နေ့များ၌ အမေရိကန်ဒရုန်းများ ပျံဝဲနေသောကြောင့် အပြင်ထွက်၍ မဆော့ရဲကြကြောင်း၊ ဒရုန်းထိန်းချုပ်မောင်းနှင်သူများမှာမူ သူတို့ကိုသတ်မှတ်ပေးရာ ပစ်မှတ်ထိလျှင် တာဝန်ပြီးဆုံးပြီဟု ခံယူကြကြောင်း ဖော်ထုတ်ခဲ့၏။ ရလဒ်အဖြစ် ထောက်လှမ်းရေးအက်ဥပဒေအရ ဟေးလ်မှာ ထောင် ၄၅ လ ကျခဲ့ပါသည်။

အမ္မဒ်ဒီနှင့်မိသားစု ဒရုန်းနှင့်လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံရမှုမှ အစပြု၍ နယူးယောက်တိုင်းမ်၏ စုံစမ်းဖော်ထုတ်ချက်သည် အမှောင်ချထားခြင်းခံရသော ဒရုန်းစစ်ဆင်ရေးအတွက် အရေးပါသည့် ခြေလှမ်းတစ်ရပ်ဖြစ်ပါ၏။ ဝမ်းနည်းဖွယ်ကောင်းသည်မှာ ယီမင်၊ ဆိုမာလီယာ၊ အီရတ်၊ လစ်ဗျားနှင့် အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံများ၌ အမေရိကန်ဒရုန်းတို့၏ မှားယွင်းပစ်ခတ်ခံရသူအများစုမှာ အမည်မသိ ကွယ်လွန်သူများအဖြစ် စာရင်းပျောက်အင်းပျောက် ဖြစ်နေခဲ့သည်။

လူသတ်ဒရုန်းများနှင့်ပတ်သက်၍ လွတ်လပ်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ နေရာမပေးသကဲ့သို့၊ ဟေးလ်ကဲ့သို့ ဖွင့်ချဖော်ထုတ်သူလည်း နည်းပါးနေသေးသည့်အတွက် ဆက်လက်ကြိုးပမ်းကြရန် လိုအပ်နေပါသေးသည်။ ကျွန်ုပ်တို့အနေနှင့် အကောင်းဆုံး မျှော်လင့်ရမည်မှာ ယခုကဲ့သို့ မုသာဝါဒများကို ဖော်ထုတ်နိုင်သည့် အခြေအနေမျိုး ပိုမိုတိုးမြင့်လာပြီး တာဝန်ယူတတ် တာဝန်ခံတတ်သည့် အနေအထားတစ်ရပ် ဖြစ်ထွန်းလာစေဖို့ တွန်းအားပေးနိုင်ရန်သာ ဖြစ်ပါသည်။