၀ါဆိုလသညျ မွနျမာပွက်ခဒိနျ၏ စတုတ်ထလ ဖွစျသညျ။ ယခငျအမညျမှာ နှယျတာ ဖွစျသညျ။ ဝါဆိုလတှငျ ရကျ ၃၀ ရှိသညျ။ ရကျစုံသောလ ဖွစျသညျ။ ယခုနှစျကဲ့သို့ ဝါထပျသောနှစျတှငျ ပထမဝါဆိုနှငျ့ ဒုတိယဝါဆိုဟူ၍ နှစျမြိုးရှိသညျ။ ဝါဆိုလပွညျ့ကြောျ ၁၅ ရကျသညျ မိုးရာသီ၌ အကြုံးဝငျသညျ။ ဝါဆိုလတှငျ မိုးမြားသညျးထနျစှာ ရှာသှနျးသဖွငျ့ လယျကှငျးပွငျတစျခုလုံး ရမြေားဖှေးနသေညျ။ ထို့ကွောငျ့ “ဝါဆိုဝါခေါငျ ရဖေောငျဖောငျ”ဟု ဆိုကွသညျ။ ဝါဆိုလဟူသော အမညျ၌ ရှေးနှငျ့ နှောငျးပညာရှငျတို့ ဝိ၀ါဒကှဲပွားခွငျး မရှိခြေ။ ‘ဝါ’ ဆိုသညျမှာ ပါဠိ ဝါသမှ တိုကျရိုကျလာသောစကားဖွစျ၍ နခွေငျးဟု အဓိပ်ပာယျရသညျ။ ‘ဆို’ ဟူသညျမှာ ရှတျဆိုခွငျးဟု အနကျရသညျ။ မိုးတှငျးသုံးလအတှငျး ရဟနျးတောျမြား ကြောငျး၌ နပေါမညျဟု အဆိုပွုသောလကို ဝါဆိုလဟုခေါျသညျ။ ကြောကျစာအဦးပိုငျးတှငျ ဝါဆိုလကို မွှယျတာ ဟူ၍ ရေးကွသညျ။ နှောငျးပိုငျးတှငျ နှယျတာဟူ၍လညျးကောငျး၊ နှတောဟူ၍လညျးကောငျး ရေးလာကွသညျ။ သို့သောျ မွှယျတာသညျသာလြှငျ အရငျးခံ ဖွစျသညျ။ ‘မွှယျ’ကား လယျယာမိုးမွကေို ဟောသညျ။ ‘တာ’ကား တိုငျးတာခွငျးပငျဖွစျသညျ။ လယျယာမွတေို့ကို တိုငျးတာသောလ ဟူလသေညျ။

“ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးသည့် မြေကို လိုသလောက် တိုင်းတာသည်”ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသောကြောင့် ယခုလသည် ကောက်ပင်စိုက်ပျိုးမည့် မြေကို အကွက်ငယ်များအဖြစ်တိုင်းကာ မြေကွက်များအား ကန်သင်းတင်သည့်လဖြစ်ကြောင်း ပေါ်လွင်ပါသည်။ ထိုမြေကွက်အတွင်း ကောက်စိုက်ရသည်။ အခုအခါ ၀ါဆိုဟု ပြောင်းလဲခေါ်ရခြင်းမှာ ယခုလကမှ အစပြုပြီး ရဟန်းသံဃာတို့အနေဖြင့် မိမိသီတင်းသုံးမြဲ ကျောင်းသင်ခန်းကို ခွဲခွာ၍ အခြားအရပ်တစ်ပါးသို့ မသွားရဟု စတင် ကန့်သတ်သည့်ကာလ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ ယခုလ၏ အထိမ်းအမှတ်ပန်းမှာ မြတ်လေးပန်း ဖြစ်သည်။ ပုန်းညက်ပန်း၊ မုလေးပန်း၊ မိကျောင်းပန်းတို့လည်း ပွင့်ကြသည်။

၀ါဆိုလပြည့်နေ့ကား “သန္ဓေ၊ တောထွက်၊ ဓမ္မစက်၊ တချက်ပြာဋိဟာ”ဆိုသည့်အတိုင်း ဂေါတမမြတ်စွာဘုရားရှင် ပဋိသန္ဓေနေတော်မူခြင်း၊ တောထွက်တော်မူခြင်း၊ တရားဦး ဓမ္မစကြာကို ဟောကြားတော်မူခြင်း၊ ရေအစုံမီးအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြသတော်မူခြင်းဟူသော ထူးခြားသည့် ဗုဒ္ဓဘာသာမှတ်တိုင်ကြီးများကို စိုက်ထူခဲ့သောနေ့ ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ၀ါဆိုလပြည့်နေ့သည် ဘုရားအဖြစ်ကို ဝန်ခံတော်မူသောနေ့လည်းဖြစ်သည်။ တရားရတနာ စတင်ပေါ်ပေါက်ရာနေ့လည်း ဖြစ်သည်။ သံဃာရတနာ စတင်ပေါ်ထွန်းသောနေ့လည်း ဖြစ်သည်။ ပုထုဇဉ်ခရီးမှ အရိယာခရီးသို့ စတင်ကူးပြောင်းခွင့် ကြုံသောနေ့လည်း ဖြစ်သည်။ ဧဟိဘိက္ခူဟူသော စကားကို စတင်ကြားရသော နေ့လည်း ဖြစ်သည်။ ထိုမျှသာမက သံဃာတော်များသည် ၀ါဆိုလပြည့်ကျော် ၁ ရက်မှစ၍ ၀ါတွင်းသုံးလ ကာလပတ်လုံး ၀ါဆိုဝါကပ်သော အခါထူး အခါမြတ်လည်း ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် မြန်မာတို့သည် စားနပ်ရိက္ခာအတွက် လယ်ယာလုပ်ငန်းကို ကြိုးစားလုပ်ကိုင်ရင်း တစ်ဖက်ကလည်း ၀ါဆိုလပြည့်နေ့၌ ကျောင်းကန်ဘုရားများသို့ သွားရောက်၍ ၀ါဆိုပန်းများ ကပ်လှူခြင်း၊ ဓမ္မစကြာတရားတော်များကို ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်ခြင်းများ ပြုကြသည်။ ၀ါတွင်းသုံးလတွင် အခြားကာလများထက်ပို၍ အလှူဒါနများပြုခြင်း၊ သီလဆောက်တည်ခြင်း၊ တရားဘာဝနာများ ကျင့်ကြံအားထုတ်ခြင်းလည်း ပြုကြသည်။

ဗုဒ်ဓဘာသာကို သကျဝငျယုံကွညျကွသူမြားအဖို့ ဝါဆိုလပွညျ့နေ့သညျ နေ့ထူးနေ့မွတျဖွစျသညျ။ ထူးခွားပုံမှာ ဂေါတမမွတျစှာဘုရားအလောငျးတောျသညျ အထကျ တုသိတာနတျပွညျမှ သကျဆငျး၍ လူ့ပွညျ၌ ပဋိသန်ဓတေညျသောနေ့၊ သူအို သူနာ သူသေ ရဟနျး ဟူသော နိမိတျကွီးလေးပါးကို နတျမြား ဖနျဆငျးပွရာတှငျ သံဝဂေရ၍ တောထှကျတောျ မူသောနေ့၊ ဘုရားအဖွစျသို့ရောကျပွီးနောကျ ဓမ်မစကွာတရားဦး ဟောတောျမူသောနေ့၊ သာဝတ်ထိပွညျ သရကျဖွူပငျရငျး၌ တိတ်တိသငျးကို နှိမျနငျး၍ တနျးခိုးပွာဋိဟာပွသော နေ့တို့ ဖွစျခွငျးပငျ။ ဂေါတမမွတျစှာဘုရားသညျ ဘုရားအဖွစျသို့ ရောကျတောျမူပွီးနောကျ ရှေးဦးစှာဖွစျသော ဓမ်မစကွာဒသေနာတောျကို ပဉ်စဝဂ်ဂီငါးဦးတို့အား ဝါဆိုလပွညျ့နေ့တှငျ မိဂဒါဝုနျတော၌ ဟောကွားတောျမူသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ဝါဆိုလပွညျ့ကို ဓမ်မစကွာအခါတောျနေ့ဟု သတျမှတျထားခွငျးဖွစျသညျ။

ထိုကဲ့သို့ ရဟန်းသံဃာတော်တို့သည် ၀ါတွင်းသုံးလပတ်လုံး ငြိမ်သက်စွာတရားအား ထုတ်လျက်ရှိစဉ် လူတို့သည်လည်း ထိုဝါတွင်းသုံးလတွင် ရဟန်းတို့၏ သိက္ခာပုဒ်တော်များကို ကြည်ညိုခြင်းဖြစ်လျက် ရှစ်ရက် လပြည့်လကွယ်နေ့များတွင် သီတင်းသီလဆောက်တည်၍ သူတော်ကောင်းတရား ပွားများအားထုတ်ကြခြင်း၊ ကုသိုလ်ဒါနမှုများကို ပြုကြခြင်းဖြင့် ၀ါကပ်သော ရဟန်းတို့အား ချမ်းမြေ့စေရန် ထောက်ပံ့ကြ၏။ ဤသို့ ရဟန်းရှင်လူတို့ သုံးလပတ်လုံး ဒါန၊ သီလ၊ ဘာဝနာ အစရှိသော သူတော်ကောင်းတရားများကို ငြိမ်သက်စွာ အားထုတ်ရန် အစပြုသော ၀ါဆိုလပြည့်နေ့များတွင် လူတို့သည် ၀ါကပ်ခြင်းအမှုကို ပြုကြကုန်သော ရဟန်း သံဃာတို့အား ပန်း၊ ဆီမီးတို့ဖြင့် ပူဇော်ကြကုန်သည်။ ၀ါဆို ၀ါကပ်ကို အစွဲပြု၍ ၀ါဆိုပန်း၊ ၀ါဆိုဖယောင်းတိုင် စသည့် ဝေါဟာရများ ပေါ်ပေါက်လာသည်။

ထို့ကြောင့် ၀ါဆိုလသည် ဗုဒ္ဓဘာသာကို သက်ဝင်ယုံကြည်ကြသူများ အထွတ်အမြတ်ထားရာ လ ဖြစ်ပါကြောင်း The Daily Eleven သတင်းစာက တင်ပြအပ်ပါသည်။

ဇူလိုငြ ၄ ရကနြေ့ထုတြ The Daily Eleven သတငြးစာ၏ အယဒြီတာ့အာဘောြ