အောက်တိုဘာ ၂၅ ရက်မှ နိုဝင်ဘာ ၃ ရက်အထိ ဂျပန်နိုင်ငံ တိုကျိုမြို့၌ ကျင်းပလျက်ရှိသော 30th Tokyo International Film Festival တွင် ကဏ္ဍအမျိုးအစားများစွာ ခွဲခြား၍ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများအား ပြသလျက်ရှိပါသည်။ ယင်းသို့ပြသလျက်ရှိသည့် ကဏ္ဍများစွာအနက် အာရှနိုင်ငံများမှ ထပ်မံထွက်ပေါ်လာမည့် လူငယ်ရုပ်ရှင်ဖန်တီးသူများ၏ ဖန်တီးမှုလက်ရာများအား မိတ်ဆက်သည့် ကဏ္ဍတစ်ခုဖြစ်သော Asian Future ကဏ္ဍတွင် ဂျပန်နိုင်ငံ၌ ရောက်ရှိနေထိုင်လျက်ရှိသည့် မြန်မာ Refugee မိသားစု၏အကြောင်းကို ပုံဖော်ထားသည့် ‘Passage of Life’ ဇာတ်ကားလည်း ပါဝင်ပြသလျက်ရှိပါသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိနေထိုင်လျက်ရှိသော မြန်မာ Refugee မိသားစု၏ မိခင်နိုင်ငံသို့ ပြန်လည်လာရောက်လိုသော်လည်း ရင်ဆိုင်နေရဆဲဖြစ်သည့် အခက်အခဲများအပါအဝင် အကြောင်းအရာများအား ပုံဖော်ထားခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ အဆိုပါဇာတ်ကား၏ ဒါရိုက်တာ Akio Fujimoto မှာ ၎င်း၏ပထမဆုံး Feature Flim ဖြစ်သည့် ‘Passage of Life’ ဇာတ်ကားအား မြန်မာနှင့် ဂျပန်နှစ်နိုင်ငံမှ မြန်မာများနှင့်တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုများစွာ ပြုလုပ်ပြီးနောက် ရိုက်ကူးဖန်တီးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ‘Passage of Life’ ဇာတ်ကား၏ဒါရိုက်တာ Akio Fujimoto နှင့်တွေ့ဆုံ၍ ယင်းဇာတ်ကားဖန်တီးခဲ့သည့် စိတ်ကူး၊ ပြင်ဆင်မှုများနှင့် ရှေ့ဆက်ဖန်တီးသွားရန် စီစဉ်ထားသည့် မြန်မာနိုင်ငံနှင့်ပတ်သက်သည့် ဇာတ်ကားများအကြောင်းကို မေးမြန်းဖြစ်ခဲ့ပါသည်။

‘မြန်မာတွေရဲ့တကယ်ခံစားနေရတာ၊ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို သူတို့ပြောပြတဲ့အတိုင်းပဲ ရိုက်ကူးထားတဲ့ ဇာတ်ကားဖြစ်ပါတယ်’

■မေး - ပထမဆုံးဇာတ်ကားအနေနဲ့  မြန်မာ Refugee တွေရဲ့အကြောင်းကို ရိုက်ကူးဖို့ ဘာကြောင့်ရွေးချယ် ဖြစ်တာလဲ။

■ ဖြေ  ကျွန်တော့်အနေနဲ့ အရင်ကမြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ဆက်စပ်မှုမရှိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဒီဇာတ်ကားရဲ့ ထုတ်လုပ်သူက မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအကြောင်းကို ရိုက်ကူးရင်ဘယ်လိုလဲလို့ မေးလာပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံမှာ နေထိုင်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအများကြီးနဲ့ လိုက်လံတွေ့ဆုံပါတယ်။ ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံကိုလည်း သွားရောက်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၃ မှာ ဒီဇာတ်ကားအတွက် စတင်ပြင်ဆင်ခဲ့တာပါ။ နိုင်ငံရေးအခြေအနေတွေ စတင်ပြောင်းလဲလာတဲ့အချိန်မှာ ဂျပန်နိုင်ငံမှာ လာရောက်နေထိုင်နေတဲ့ မြန်မာအများစုက မိခင်နိုင်ငံကို ပြန်သွားလိုကြပါတယ်။ ပိုပြီးကောင်းမွန်တဲ့ အနေအထားတစ်ခုကိုလည်း ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရမယ်လို့ မျှော်လင့်ကြတယ်။ သူတို့တွေရဲ့ အဓိကအခက်အခဲကတော့ ကလေးတွေပါပဲ။ ဂျပန်နိုင်ငံမှာ နေထိုင်စဉ် မွေးဖွားလာတဲ့ကလေးတွေဟာ ဂျပန်စကားကိုပဲ အဓိကပြောတတ်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ ဒီဇာတ်ကားအတွက် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့တဲ့ တိုကျိုမှာနေထိုင်တဲ့ မြန်မာမိသားစုတစ်စုက ကလေးတွေက မြန်မာလို မရေးတတ်၊ မပြောတတ်ကြပါဘူး။ သူတို့ရဲ့မိခင်ဘာသာစကားဖြစ်တဲ့ မြန်မာဘာသာစကားကို မပြောတတ်တာက တကယ့်အခက်အခဲပါပဲ။ တခြားကလေးတွေနဲ့လည်း ကျွန်တော်တွေ့ဆုံခဲ့ရာမှာ ဒီအခက်အခဲရှိပါတယ်။ မြန်မာလူမျိုးဖြစ်ကြောင်း ဘယ်လို  Identify လုပ်မလဲဆိုတာပါ။ ဒီအခြေအနေတွေကို တွေ့တဲ့အခါမှာ Filmmaker တစ်ယောက်အနေနဲ့ ဇာတ်ကားဖန်တီးမှုကတစ်ဆင့် တစ်ခုခုလေးတင်ပြပေးလို့ ရမလားဆိုတဲ့ယုံကြည်ချက်နဲ့ ဖန်တီးဖြစ်ခဲ့တာပါ။

■မေး - အချက်အလက်တွေ စုဆောင်းပြီးတဲ့အခါ ဖန်တီးဖို့အချိန်ဘယ်လောက်ယူခဲ့ရလဲ။

■ဖြေ - ဂျပန်နဲ့ မြန်မာနှစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ဖန်တီးချိန် စုစုပေါင်း နှစ်လလောက်ကြာခဲ့ပါတယ်။

■မေး - ဇာတ်ကားဖန်တီးနေတဲ့အချိန်မှာ ကြုံတွေ့ရတဲ့အခက်အခဲဆိုရင်ရော ဘာတွေရှိလဲ။

■ဖြေ - အခက်အခဲကတော့ အများကြီးမရှိခဲ့ပါဘူး။ အဓိက,ကတော့ မတူကွဲပြားတဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေအတွက် နားလည်လာအောင် အရင်ကြိုးစားရတယ်။ ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင် နားလည်ပြီးတဲ့အခါ ဇာတ်ကားမှာပါဝင်မယ့် သရုပ်ဆောင်တွေ နားလည်စေဖို့အတွက် ရှင်းပြရတယ်။ အဲဒါကတော့ ရိုက်ကူးမှုနည်းပညာပိုင်းထက် ပိုပြီးတော့ကို ခက်ခဲသိမ်မွေ့ပါတယ်။ အဓိက,ကတော့ မတူကွဲပြားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ဘာသာစကားကို သေချာနားလည်ပိုင်နိုင်အောင် လုပ်ရတာပါ။

■မေး - ပါဝင်တဲ့ အဓိကသရုပ်ဆောင်တွေက သရုပ်ဆောင်တွေ မဟုတ်ကြဘူးဆိုတော့ တကယ့်အကြောင်းအရာ အမှန်အနေနဲ့ ပါဝင်ထားကြတာလား။

■ဖြေ - ပါဝင်တဲ့သူတွေက သရုပ်ဆောင်တွေ မဟုတ်ကြပါဘူး။ မြန်မာတွေအနေနဲ့ သရုပ်ဆောင်ထားတဲ့သူအားလုံးက သရုပ်ဆောင်တွေ မဟုတ်ကြပါဘူး။ အပြင်က တကယ့်ဖြစ်ရပ်မှန်သူတွေတော့လည်း မဟုတ်ဘူး။ ဇာတ်ကားထဲက အမေနဲ့သားတွေအဖြစ် ပါဝင်ထားသူတွေကတော့ တကယ့်အပြင်က အကြောင်းအရာ အမှန်နဲ့သူတွေပါပဲ။

■မေး - ဒီဇာတ်ကားမှာ မြန်မာတွေရဲ့ ခံစားတွေးခေါ်မှု၊ ဘာသာတရားယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုတွေကို သေချာလေးပြသွားတာ တွေ့ရတယ်လေ။ အဲဒီအတွက် ဘယ်လိုတွေးခေါ်ပြင်ဆင်ခဲ့ရလဲ။

■ဖြေ - ဇာတ်ကားအတွက် အချက်အလက်တွေကို နှစ်နဲ့ချီပြီးစုဆောင်းခဲ့တဲ့အချိန်မှာ အဲဒီလိုအချက်တွေ၊ ခံစားမှုနဲ့ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုတွေကိုလည်း ထည့်သွင်းလေ့လာခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကို သွားဖြစ်တဲ့အချိန်မှာလည်း သူတို့တွေရဲ့ခံစားမှုတွေကို သိခွင့်ရတဲ့အခါ ပိုပြီးလေးနက်စွာ ခံစားမိပါတယ်။

■မေး - ဒီဇာတ်ကားက ပြည်ပနိုင်ငံတွေကို ရောက်ရှိနေထိုင်နေရတဲ့ မြန်မာတွေရဲ့ ခံစားချက်နဲ့ အခက်အခဲတွေရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို ကိုယ်စားပြုနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်လား။

■ဖြေ - မြန်မာတွေရဲ့ တကယ်ခံစားနေရတာ၊ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို သူတို့ပြောပြတဲ့အတိုင်းပဲ  ရိုက်ကူးထားတဲ့ ဇာတ်ကားဖြစ်ပါတယ်။ Fiction Drama ဇာတ်ကားအမျိုးအစားဖြစ်တယ် ဆိုပေမဲ့ တကယ့်ဖြစ်ရပ်မှန်ကိုပဲ အခြေခံထားတဲ့ အကြောင်းအရာဖြစ်ပါတယ်။

■မေး -Toyko Film Festival မှာ ဒီဇာတ်ကားကို ပထမဆုံးပြသဖြစ်တာလား။ နောက်ထပ်ရုပ်ရှင်ပွဲတော်တွေမှာ ထပ်ပြီးပြသဖို့ရှိဦးမလား။

■ဖြေ - Toyko Film Festival မှာတော့ ပထမဆုံးပြသဖြစ်တာပါ။ နောက်ထပ်ရုပ်ရှင်ပွဲတော် အများအပြားမှာ ပြသခွင့်ရဖို့အတွက်လည်း ကြိုးစားနေပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မြန်မာလူမျိုး အများအပြားဟာ ဂျပန်မှတင် မဟုတ်ပါဘူး။ နိုင်ငံအများအပြားမှာ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးတွေ ကြုံတွေ့နေရတာတာကြောင့်ပါ။

■မေး - မြန်မာနိုင်ငံမှာရော ဒီဇာတ်ကားကို လာရောက်ပြသဖို့ အစီအစဉ်ရှိလား။

■ ဖြေ - မြန်မာမှာ ပြသဖို့နဲ့ဖြန့်ချိနိုင်ဖို့ ညှိနှိုင်းနေပါတယ်။ မကြာခင်ပြသနိုင်မယ်လို့လည်း မျှော်လင့်ပါတယ်။

■မေး - ဘယ်လိုပုံစံတွေနဲ့ ဖြန့်ချိသွားဖို့ပြင်ဆင်နေတာလဲ။

■ဖြေ - ဂျပန်နဲ့ မြန်မာနှစ်နိုင်ငံလုံးမှာ တစ်ပြိုင်နက်တည်း ဒါမှမဟုတ် တစ်ပတ်နှစ်ပတ်လောက်ပဲ ခြားပြီးတော့ဖြစ်ဖြစ် ဖြန့်ချိသွားနိုင်ဖို့ ပြင်ဆင်နေပါတယ်။

■မေး - နောက်ထပ်ဇာတ်ကား ဆက်ရိုက်ဖြစ်ရင်ရော မြန်မာနဲ့ပတ်သက်လို့ ထပ်ရိုက်ဖြစ်ဖို့ရှိဦးမလား။

■ဖြေ - လောလောဆယ် ဇာတ်ကားသုံးကားထပ်ရိုက်ဖို့ ပြင်ဆင်နေတာရှိပါတယ်။ အဲဒါတွေ အားလုံးကတော့ မြန်မာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေချည်းပါပဲ။

■မေး - ဘယ်လိုအကြောင်းအရာ မျိုးတွေဖြစ်မလဲ သိခွင့်ရှိမလား။

■ဖြေ - တစ်ခုကတော့ ဂျပန်မှာ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်ကိုင်နေတဲ့ မြန်မာအမျိုးသမီးတစ်ယောက်အကြောင်းပါ။ နောက်တစ်ခုကတော့ ‘Passage of Life’ ဇာတ်ကားရဲ့ ကင်မရာမန်းရဲ့ အကြောင်းအရာပါ။ သူက မြန်မာပြည်မှာ သေဆုံးသွားခဲ့တဲ့ အဘိုးဖြစ်သူရဲ့ အရိုးပြာအိုးကို လိုက်ပြီးရှာဖွေနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီဖြစ်ရပ်မှန်ကို ရိုက်ကူးမှာပါ။ နောက်ဆုံးတစ်ခုကတော့ မြန်မာကလေးတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ပါ။

■မေး - မြန်မာလူမျိုးတွေကို ပြောချင်တဲ့ စကားမျိုးရှိရင်လည်း ပြောပေးပါဦး။

■ဖြေ - တစ်နေ့မှာတော့ ဒီဇာတ်ကားကို မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြသနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ ဒါကိုလည်း အားလုံးကိုသိစေချင်ပါတယ်။ မြန်မာ Film Industry မှာ ကျွန်တော့်အနေနဲ့  ပါဝင်အားဖြည့်လိုသလို မြန်မာပရိသတ်တွေအတွက်လည်း အနုပညာဖန်တီးမှုတွေ တင်ဆက်ပေးချင်ပါတယ်။