၂၀၁၄ ခုနှစ် မတ် ၂၄ ရက်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဟိုက်ဒရာဘတ်မြို့၌ ကမ္ဘာ့တီဘီရောဂါနေ့ မတိုင်မီ အသိပညာပေးမှုဆိုင်ရာ ချီတက်မှု၌ သူနာပြုများက ပါဝင်နေစဉ် (Photo : AFP)
တီဘီရောဂါသည် ကူးစက်ရောဂါများတွင် ကမ္ဘာ့နံပါတ် (၁) လူသတ်ရောဂါ ဖြစ်သော်လည်း HIV၊ AIDS နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ကမ္ဘာ၏ အာရုံစိုက်မှုနှင့် ရန်ပုံငွေရရှိမှုတွင် နောက်ကျနေခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂ၌ လာမည့်လ အထွေထွေညီလာခံ အစည်းအဝေးတွင် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များ တွေ့ဆုံသည့်အခါ ၂၀၃၀ ပြည့်နှစ်တွင် တီဘီရောဂါ ပပျောက်ရေးနှင့် ထိုရည်မှန်းချက် ရရှိရေးအတွက် နှစ်စဉ် ဒေါ်လာ ၁၃ ဘီလျံ ထောက်ပံ့မှု ရရှိရေးတို့ကို ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များအား တောင်းဆိုမည်ဖြစ်သည်။
တီဘီရောဂါ ပထမဆုံးအကြိမ် ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲကို နယူးယောက်တွင် အထွေထွေညီလာခံ ဘေးဆွယ် အစည်းအဝေး၌ ကျင်းပမည်ဖြစ်ပြီး အမေရိကန်နှင့် တောင်အာဖရိကတို့အကြား ဆက်ဆံရေး တင်းမာနေမှုက ယင်းအစည်းအဝေးကို ခြိမ်းခြောက်နေခဲ့သည်။
စက်တင်ဘာ ၂၆ ရက် တီဘီထိပ်သီးတွင် ဘီလျံနာဘီဂိတ်က အဓိက အာရုံစိုက်ခံရသူ ဖြစ်လာဖွယ်ရှိသည်။ ဆင်းရဲသော နိုင်ငံများတွင် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု တိုးတက်ရန် ဆောင်ရွက်နေသော ဂိတ်က “တီဘီဟာ အတိတ်က ရောဂါမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ တီဘီရောဂါကို တိုက်ဖျက်ဖို့ ကမ္ဘာက အတူတကွ ဆောင်ရွက်ကြမယ်ဆိုရင် တီဘီဟာ အတိတ်မှာ ကျန်ခဲ့ဖို့ ကျွန်တော် သံသယမရှိပါဘူး” ဟု Twitter တွင် ရေးသားခဲ့သည်။
တီဘီ ထိပ်သီးတွင် ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ရေးအတွက် နှစ်လကြာ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများကို ဇူလိုင်လတွင် အပြီးသတ်ခဲ့သော်လည်း ပိုဆင်းရဲသော နိုင်ငံများက ဈေးချိုသော ဆေးဝါးများ ရရှိသုံးစွဲခွင့်ကို အသိအမှတ် ပြုရမည်ဟု ကြေညာချက်တွင် ထည့်သွင်းထားမှုအား ဖျက်သိမ်းရန် အမေရိကန်က တောင်းဆိုထားခြင်းကို တောင်အာဖရိကက ဆန့်ကျင်ခဲ့ပြီးနောက် ဆွေးနွေးမှုများ တုံ့ဆိုင်းနေခဲ့သည်။
တီဘီကြောင့် သေဆုံးသူဦးရေသည် HIV၊ AIDS ကြောင့် သေဆုံးသူဦးရေထက် များပြားသွားခဲ့ပြီးနောက် ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က တီဘီသည် ကမ္ဘာ့နံပါတ် (၁) ကူးစက်ရောဂါ ဖြစ်လာကြောင်း သတိပေးခဲ့သည်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ်က ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ပြင်းထန်သော ဖျားနာမှုမှ သေဆုံးသူ ၁၀ ဒသမ ၄ သန်းအနက် ၁ ဒသမ ၇ သန်းသည် တီဘီကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က ဆိုသည်။
တီဘီထိပ်သီးတွင် ကြေညာမည့် အချက် ၃၀ ပါကြေညာချက်က ၂၀၃၀ ပြည့်နှစ် မတိုင်မီတွင် တီဘီပပျောက်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ့အစိုးရများက အရှိန်မြှင့် ကြိုးပမ်းကြရန် တိုက်တွန်းမည်ဖြစ်သည်။ ကုသမှုနှင့် စောင့်ရှောက်မှုအတွက် ၂၀၂၂ မတိုင်မီတွင် ကမ္ဘာ့အစိုးရများက တစ်နှစ်ဒေါ်လာ ၁၃ ဘီလျံထက်မနည်း စုစည်းထောက်ပံ့ရမည်ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း တီဘီကူးစက်ခံထားရသူ သန်း ၄၀ အား ကုသမှုပေးရန် အတွက်လည်း ထိပ်သီးတွင် ကြိုးပမ်းကြမည် ဖြစ်သည်။
Ref : AFP
