စီးပွားရေး ပြဿနာများကြောင့် ဒေါသတကြီး ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပေါ်နေသည့် အီရန်နိုင်ငံတွင် မြို့တော်တီဟီရန်မှ တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများ ဆန္ဒပြနေကြသည်ကို တွေ့ရစဉ် (Photo: AFP)

အီရန်နိုင်ငံထဲမှ ဆန္ဒပြမှုများသည် တတိယမြောက်ညထဲသို့ ဝင်လာပြီဖြစ်ချိန်တွင် အစိုးရက ဆန္ဒပြသူများအား တန်ဖိုးပေးရမည်ဖြစ်ကြောင်း သတိပေးကာ မိုဘိုင်းဖုန်းနှင့် အင်တာနက်လိုင်းများကို ယာယီဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။

နိုင်ငံအနောက်ပိုင်းရှိ ဒိုရတ်မြို့တွင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည့် ဆန္ဒပြပွဲအတွင်း လူနှစ်ဦးသေဆုံးခဲ့ကြောင်းကို ပြည်နယ်ဒုတိယအုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ဒီဇင်ဘာ ၃၁ ရက်တွင် အတည်ပြုပေးခဲ့သည်။ သေဆုံးရသည့် အကြောင်းရင်းကို မထုတ်ပြန်သော်လည်း လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များက လူအုပ်ထဲသို့ သေနတ်ဖြင့် ပစ်ခတ်ခဲ့ခြင်းမရှိဟု ဆိုသည်။

နိုင်ငံမြောက်ပိုင်းရှိ ခေါ်ရာမာဘတ်၊ ဇင်ဂျန်၊ အာဗက်ဇ်မြို့များတွင် ထောင်နှင့်ချီသောလူများ ချီတက်နေကြပုံကို လူမှုမီဒီယာများတွင် ပျံနှံ့နေသည့် အတည်မပြုနိုင်သော ဗီဒီယိုများထဲတွင် တွေ့ကြရသည်။

ပျံ့နှံ့နေသည့် ကောလာဟလများ၊ ခရီးသွားလာမှု ကန့်သတ်ပိတ်ပင်ခြင်းများ၊ မီဒီယာများကို အလုံးစုံနီးပါး အမှောင်ချထားခြင်းတို့ကြောင့် သတင်းများအား အတည်ပြုရန် ခက်ခဲလျက်ရှိသည်။

လူကြိုက်များသည့် သတင်းလိုင်းတစ်လိုင်းဖြစ်သော Amadnews သည် လက်နက်ကိုင်အုံကြွမှုဖြစ်စေရန် တွန်းအားပေးနေသည်ဟု ဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီး မိုဟာမက်ဂျာဗက် အဇာရီက စွပ်စွဲခဲ့ပြီးနောက် အီရန်နိုင်ငံထဲ၌ အထင်ရှားဆုံး လူမှုမီဒီယာဝန်ဆောင်မှု Telegram မှာလည်း မကြာမီ ပိတ်ခံရဖွယ်ရှိသည်ဟု အီရန်သတင်းအေဂျင်စီအချို့က သတိပေးနေကြသည်။

ကွန်ဆာဗေးတစ် Mehr သတင်းအေဂျင်စီကမူ မြို့တော်တီဟီရန်အလယ်ပိုင်းရှိ မြို့တော်ခန်းမကို ဆန္ဒပြသူများက ဖျက်ဆီးနေပုံ၊ ရဲကားများကို ပက်လက်လန်စေရန် လုပ်ဆောင်နေပုံ၊ အီရန်အလံအား မီးရှို့နေပုံ ဗီဒီယိုများကို တင်ခဲ့သည်။

တီဟီရန်တက္ကသိုလ်တွင် ကျောင်းသား ဆန္ဒပြမှုများ ရှိနေသော်လည်း ကျောင်းဝင်ပေါက်ကိုမူ တန်ပြန်ဆန္ဒပြသူများက ကြီးစိုးထားပြီး “နိုင်ငံတော်အကြည်ညိုပျက်အောင် လုပ်သူတွေသေကြ” ဟု သံပြိုင်ဟစ်ကြွေးနေကြသည်။

“ပြည်သူပိုင်ပစ္စည်းတွေကို ဖျက်ဆီးသူတွေ၊ ဥပဒေကိုမနာခံဘဲ ချိုးဖောက်သူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ အပြုအမူတွေအတွက် တာဝန်ရှိပြီး တန်ဖိုးပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်” ဟု ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး အဗ္ဗဒေါ်ရာမန်ရာမာနီ ဖာဇလီက ဒီဇင်ဘာ ၃၁ ရက် နံနက်တွင် အစိုးရရုပ်သံမှ တစ်ဆင့် သတိပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ကြံစည်မှုအသစ်

အီရန်နိုင်ငံ၏ ဒုတိယမြို့တော်မက်ရှ်ဟတ်တွင် ဒီဇင်ဘာ ၂၈ ရက်က လူနေထိုင်မှု စရိတ်ကြီးမြင့်ခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ ဆန္ဒပြပွဲများ စတင်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ထိုမှတစ်ဆင့် အစ္စလာမ္မစ် အီရန်တစ်နိုင်ငံလုံးသို့ ဆန္ဒပြမှုများ ပျံ့နှံ့သွားခြင်းဖြစ်သည်။

ထိုဆန္ဒပြပွဲများထဲတွင် ပြည်တွင်းပြဿနာများကို ဗဟိုပြုခြင်းထက် ၁၉၇၉ ခုနှစ်အစ္စ လာမ္မစ်တော်လှန်ရေးအတွင်း ဖြုတ်ချခံရသော ဘုရင်စနစ်ကို ထောက်ခံကြောင်း ဟစ်ကြွေးနေကြသူများ၊ ပါလက်စတိုင်းတို့ကို အစိုးရက ထောက်ခံသည့်အပေါ် ဝေဖန်ကြသူများဖြင့် အကြောင်းအရာ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားနေသည်။

“ရန်သူဟာ နိုင်ငံတော်အကြည်ညိုပျက်စေဖို့ အကြောင်းအရာသစ်တစ်ခု လှုံ့ဆော်ပေးရေးအတွက် လူမှုမီဒီယာနဲ့ စီးပွားရေးကိစ္စတွေကိုသုံးပြီး ကြံစည်နေပါတယ်” ဟု ထင်ရှားသော ဘာသာရေးခေါင်းဆောင် အယာတို လာမိုဆန်အရာကီက မြို့တော်ထဲမှ လူအုပ်ကြီးကို ပြောကြားခဲ့သည်။

လူမှုမီဒီယာပေါ်မှ သတင်းအများစုသည် ဒေသတွင်းပြိုင်ဘက် ဆော်ဒီနှင့် ဥရောပအခြေစိုက် ပြည်ပြေးအဖွဲ့များမှ စတင်ထွက်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်ဟု အီရန်အာဏာပိုင်တို့က ဆိုကြသည်။ ထို့နောက် အာဏာပိုင်များသည် မိုဘိုင်းဖုန်းနှင့် အင်တာနက်လိုင်းများကို ဖြတ်တောက်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် အင်တာနက်လိုင်းများအားလုံး ပြန်ရခဲ့သည်ဟု သိရသည်။

“လူထုမှာ ဆန္ဒပြပိုင်ခွင့်ရှိတယ် ဆိုပေမယ့် ဆန္ဒပြသူတွေဟာ သူတို့ဘယ်လိုညွှန်ကြားခံနေရတယ်ဆိုတာ သိရပါမယ်” ဟု အမျိုးသမီးရေးရာ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သူက Twitter တွင် ရေးခဲ့သည်။

ယင်းနောက်မကြာမီမှာပင် အမေရိကန် သမ္မတဒေါ်နယ်ထရန့်က “အီရန်ပြည်သူများသည် အပြောင်းအလဲကို လိုလားနေကြပြီး ဖိနှိပ်သည့်အစိုးရကို တစ်သက်လုံး သည်းညည်းခံနေကြမှာ မဟုတ်ကြောင်း” Twitter ပေါ်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။

အီရန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနမှ ပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ်ကမူ ထရန့်၏ မှတ်ချက်များကို အခွင့်အရေးဝင်ယူသည်ဟု သဘောထားပြီး ပယ်ချကြောင်း ပြောခဲ့သည်။

ပြင်းထန်သည့် စိန်ခေါ်မှုများ

အီရန်အစိုးရအရာရှိအချို့ကလည်း လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေသည့် ပြည်သူတို့၏ဒေါသများကို မပယ်ရှားကြရန် သတိပေးနေကြသည်။

“အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်တာတွေ၊ ကုန်ဈေးနှုန်းကြီးတာတွေ၊ ခြစားမှုနဲ့ ရေပြတ်လပ်တာတွေ၊ လူမှုအတန်းအစား ကွာဟတာတွေ၊ ဘတ်ဂျက်မညီမျှတာတွေ အစရှိတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ နိုင်ငံဟာ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ ပြည်သူတွေဟာ သူတို့ရဲ့အသံကို ကြားအောင်လုပ်ဖို့ အခွင့်အရေး ရှိပါတယ်” ဟု သမ္မတဟတ်ဆန်ရိုဟာနီ၏ ယဉ်ကျေးမှုရေးရာ အကြံပေးဖြစ်သူ ဟီဆာမူဒင်အာဟီနာက Twitter တွင် ရေးသားခဲ့သည်။

၂၀၀၉ ခုနှစ်က အီရန်ဆန္ဒပြပွဲများမှာ တော်လှန်ရေးတပ်များ၏ ရက်ရက်စက်စက် နှိမ်နင်းခြင်းကိုခံခဲ့ရပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အီရန် လူလတ်တန်းစား အများအပြားမှာ အပြောင်းအလဲဖြစ်ပေါ်ရန် လမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒပြရန် နည်းလမ်းကို စွန့်လွှတ်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။

သို့သော် လုပ်ခမပေးမှု၊ လုပ်ငန်းခွင် အခြေအနေ နိမ့်ကျမှု အစရှိသည်တို့အတွက် အသေးစားဆန္ဒပြမှုများမှာမူ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်နေဆဲဖြစ်သည်။

Ref: AFP